TBMM, İliç raporunu facianın birinci yılında tamamlandı: Cezalar ve denetim artırılmalı

Erzincan’ın İliç ilçesinde 13 Şubat 2024’te meydana gelen ve 9 personelin göçük altında kaldığı maden faciasının akabinde TBMM’de kurulan ve AK Parti Antalya Milletvekili Atay Uslu’nun başkanlık yaptığı komite, 3 aylık rutin müddetinin akabinde bir aylık ek müddette çalışmalarını tamamlayarak taslak raporu hazırladı. Rapora muhalefet milletvekillerinin şerhleri ve ek görüş yazmaları için 28 Şubat tarihine kadar müddet verildi.

MADEN KANUNU’NDA DEĞİŞİKLİK YAPILMALI

7 kısımdan oluşan 518 sayfalık raporun sonuç ve 78 unsurluk teklifler kısmından öne çıkanlar ise şöyle:

– Kamuoyunda “üretim baskısı” olarak söz edilen, işletmenin öngörülen tabirin planının önünde seyretmesi konularının daha yakından izlenebilmesi, bu noktada hak sahiplerinin hesap verebilirliğinin artırılması, ayrıyeten ilgili kamu kurumları tarafından üretim faaliyeti kesim önceliklerini, trendlerini vs. manaya ve anlamlandırmada, kontrol planı başta olmak üzere çeşitli siyasetler geliştirmede kolaylık sağlayacak kıymetli datalar sağlayacağı düşünüldüğünden Maden Kanunu’nda değişiklik yapılması gerektiği değerlendirilmiştir.

YIĞIN LİÇ TEKNİĞİ İÇİN ÖNLEMLER

– Liç yığınında solüsyonun gereç ile etkileşime geçerek ve tabiatta hava ve güneş ışığı ile teması sonunda siyanürün bir kısmının parçalandığı bilinse de kayan materyalin kaza esnasında siyanür taşıma potansiyeli bulunduğu da dikkate alınmalıdır. Bu bakımdan, oluşan sızıntı suyunun pompa ile toplanarak atık havuzuna taşındığı ve kayan liç gerecinin tümünün bir depolama alanına taşındığı tabir edilmiştir.

– Türkiye’de altın madenciliği bilhassa son 10-15 yılda gelişen bir kesimdir. Son yıllarda gelişen altın madenciliğinde özel zenginleştirme yolları kullanılmakta olup bunlardan biri yığın liç metodudur. Ülkemizdeki altın üretimi bölümünde meydana gelen gelişmeler de göz önüne alınarak, yığın liç kavramını bir bütün ve ayrıntılı olarak tanımlayan; yığın liç dizaynının, projesinin, işletiminin ve uygulamasının dinamik bir süreç olduğundan hareketle yeni gelişen durumlara nazaran güncellenmeni ve kontrolünü de içeren, geniş kapsamlı, bütüncül bir mevzuat çalışması yapılmalıdır. Yığın liçi tesislerinin işletme ve kapatma sürecinde duraylılığına ait ölçüm ve kıymetlendirme sonuçlarını sunmaları hususu mevzuatta açıkça düzenlenmeli ve kontrollere ait konular gözden geçirilmelidir.

– Altın madeni üretim işletmelerinin çevresel tesir ile ilgili tüm ölçümlerini ve tahlilleri şeffaf ve süratli bir biçimde kamuoyu ile paylaşması hesap verilebilirlik, izlenebilirlik ve altın madenciliği algısı açısından kıymetli bir konudur. Bu sebeplerle, bilhassa altın madenciliği alanında izleme süreçlerinin, çevresel tesirler açısından bilhassa suya, havaya, toprağa olan tesirleriyle ilgili rutin yahut rutin dışı ölçümlerin izlenmesi süreçlerinin kamuoyu ile anında paylaşılmasını sağlayacak düzenlemeler geliştirilmelidir.

ACİL DURUM PLANLARI UYGULANABİLİR HALE GETİRİLMELİ

– Acil Durum Planlarının, işyerlerinde aktif bir formda uygulanması ve tatbikatların uygulamalı bir halde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Madencilik alanında faaliyet gösteren kuruluşların acil durum planları; sade ve anlaşılır olmalı, gereksiz detaylardan arındırılarak kolay uygulanabilir hale getirilmelidir.

‘MADENCİLİK SİYASETLERİ ÜST KURULU’ ÖNERİSİ

– Tüm natürel kaynak yatırım ve işletme süreçlerini kapsayan (ruhsatlandırma, izin-lisans verme ve takip etme, izleme, denetleme, madencilik faaliyetleri için siyasetler belirleme vb.) konsey yapısına sahip yeni bir yapılanma inşa edilmesi, birden çok bakanlığı ve kurumu ilgilendiren madenciliğin stratejik adımlarını kolaylaştıracaktır. Madencilik alanındaki stratejileri belirlemek, stratejilerin takibini, uyumu ve uygulamasını sağlamak emelli madencilik faaliyetlerine ait yeni bir konsey yapılandırması, “Madencilik Siyasetleri Üst Kurulu” oluşturulması konusunda çalışmalar yapılması önerilmektedir.

AFET VE YER BİLİMLERİ DERSLERİ MÜFREDATA DAHİL EDİLMELİ

– Ülkemiz, tektonik ve iklim özellikleri dikkate alındığında; sarsıntı, heyelan, taşkın, çığ, kaya düşmesi üzere birçok doğal tehlike potansiyeline sahiptir. Bu nedenle metalik maden üreten işletmelerin ek denetim ve takiplerinin yapılması gereklidir.

– İlkokuldan itibaren Afet ve Yer Bilimleri dersleri müfredata dahil edilmelidir.

– Maden işçiliğinde ihtisasın artırılması amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı tarafından sektörün görüşü alınarak Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığınca belirlenecek yerlerde kâfi sayıda meslek liselerinin kurulması, orta yahut uzun vadede bu meslek liselerinden mezun olanların madenlerde çalıştırılmaları desteklenmelidir. Bu okullara kayıt yaptırılmasının teşviki için öğrencilere burs verilmeli, bu konuda bütçeden kaynak aktarılmasının mümkün olmaması halinde Devlet hakkında uygun oranda artışa gidilmelidir.

REHABİLİTASYONA YÖNELİK ÖNERİLER

– Altın madenciliğinde, sahanın eski haline getirme ve dönüştürme maliyeti ile çevresel tesir maliyeti üzere rehabilite bedellerinin işletmeciden külliyen karşılanmasını sağlayacak maliyetlendirme, bedellendirme ve teminatlandırılma kriterleri ve standartları oluşturulmalıdır. Altın Madenciliği faaliyetinden etkilenen alanların etkilenme durumları, eski haline getirilmesi yani rehabilitasyon, resterasyon, rejenerasyon süreçleri ile ilgili kıymetlendirme kriterleri, rehabilitasyon bedelinin ve maliyetinin hesaplanması standartları ve unsurlarını detaylarıyla mevzuatta yer almalıdır. İşletmeye başlama evresinde alınan rehabilitasyon bedelleri, ileri etaplarda hatta kapatma evresinde kullanılacağı için bedellerin nemalandırılması ile ilgili yasal bir çerçeve oluşturulmalıdır.

– Etrafa ziyanlı tesirleri azaltmak için, ağır metalleri tutan bitki cinsleri ve canlılar kullanılarak biyoremediasyon ve fitoremediasyon çalışmaları teşvik edilmelidir.

KAZALARIN TEKRAR ETMEMESİ İÇİN GEREKLİ DEĞİŞİKLİKLER YAPILMALI

– Maden kazalarının önlenmesinde öncelikli olarak, ülkemizde meydana gelen maden kazalarının kök sebeplerinin araştırılması ile ilgili metodolojik bir eser geliştirilmeli ve benzeri durumlarda izlenecek yol net bir biçimde belirlenmelidir. Ülkemizde madencilik genel olarak açık ocak ve yeraltı maden işletmeciliği ile yerine getirilmekte, solüsyon madenciliği alanında da uygulamalar bulunmaktadır. Maden kazaları, birçok ülkede meydana gelebilmektedir. Fakat, bu noktada değerli olan konulardan biri maden kazası meydana geldikten sonra, kazanın kök sebeplerinin ayrıntılı olarak incelenmesi ve ortaya çıkan sonuçlara nazaran emsal bir kazanın tekrar etmemesi için gerekli tüm teknik, hukuksal ve yönetimsel değişikliklerin en kısa müddette yerine getirilmesidir. Bu kapsamda; üniversite, kesim ve konusunda uzman şahıslar tarafından, ilgili bakanlıkların kontrolünde ve yürütücülüğünde bir grup kurularak, araştırma ve geliştirme projeleri ile kazanın kök sebepleri ayrıntılı olarak araştırılmalı ve araştırma çıktılarından yola çıkarak gerekli tedbirler üretilmelidir.

UZMANLAŞMIŞ MAHKEMELER OLUŞTURULMALI

– Hem madenlerde açma, müsaade, izleme ve işletme süreçlerinin hem maden kazaları riskinin azaltılmasına yönelik uygulamaların yargısal kontrolü bahislerinde hem de maden kazalarına ait soruşturma ve kovuşturmalar konusunda uzmanlaşmış mahkemelerin oluşturulması sağlanmalıdır.

DAHA AĞIR CEZALAR BELİRLENMELİ

– 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen taksirle öldürme (öngörülen ceza kolay halinde iki yıldan altı yıla kadar mahpus cezası), taksirle yaralama (öngörülen ceza kolay halinde üç aydan bir yıla kadar hapis) ve etrafın taksirle kirletilmesi (öngörülen ceza kolay halinde iki aydan bir yıla kadar mahpus cezası) kabahatlerinin madencilik faaliyeti kapsamında işlendiği hallere has olmak üzere, kararın açıklanmasının geriye bırakılması kararı verme yasağı getirilmesi ve bu hallerin Kanunda cürmün nitelikli hali olarak düzenlenmesi; böylece bu fillerin karşılığında daha ağır cezaların belirlenmesi sağlanmalıdır.

(ANKA HABER AJANSI)