Sıla Yalazan: Kadınların tarih boyunca mekanla kurduğu ilişkiyi sorgulamayı seviyorum

DUVAR- Sıla Yalazan, sanatı fotoğraf disiplini üzerinden yer ve ışık dualitesiyle tekrar yorumlayan bir sanatçı. Yalazan, çağdaş sanat pratiğini fotoğraf disipliniyle harmanlayarak, yer ve ışık ortasındaki etkileşimi özgün bir yorumla ele alıyor.

Sanatçının çalışmaları, klasik hudutları aşan bir estetik arayışın yanı sıra, yerin kendine has dokusu ve ışığın manevî istikameti ortasında kurduğu diyalogla izleyiciye yeni bir tecrübe sunuyor. Bilhassa Tarlabaşı’nın sokaklarından başlayıp, pandemi sürecinde iç yer ve ışığın ön plana çıktığı bir söylemi benimseyerek, sanatını daima evrilen toplumsal ve mekânsal dinamiklere uyarlıyor.

Sokaktan Kent Görüntüsüne Dönüşen Bir Atölye; Tarlabaşı, İstanbul’un tarihi ve kültürel dokusuyla öne çıkan semtlerinden biri olarak, Sıla Yalazan’ın görsel anlatımında kıymetli bir ilham kaynağı oluşturuyor. Semtin canlı sokakları, yıpranmış binaları ve daima değişen insan görüntüsü, sanatkarın objektifinde hem bir evrak hem de bir yorum haline geliyor. Yalazan, Tarlabaşı’nın kendine has kentsel dokusunu fotoğraf karesine indirirken, yerin hem geçmişi hem de bugünü ortasındaki sürekliliği, izleyiciyi düşündüren bir anlatıma dönüştürüyor.

Sokak hayatının dinamizmi ve kentsel dönüşümün izleri, sanatkarın gözünde hem kırılgan hem de dirençli bir yapı sergiliyor. Fotoğraf disipliniyle gerçekleştirdiği çalışmalarında, her karede yerin farklı bir yüzünü ve ışığın yerle kurduğu etkileşimi vurguluyor. Bu bağlamda, Tarlabaşı’nın sokakları, sanatkarın laboratuvarı haline gelirken, yerin doğal haliyle birlikte süreksiz anların ve sabit izlenimlerin birleşimi, izleyiciye güçlü bir görsel tecrübe sunuyor.

Mekan-ışık ikiliği sanatçı için bir estetik, bir istikrar arayışı; Sıla Yalazan’ın sanat pratiğinin temel taşlarından biri, yer ile ışık ortasındaki dualitenin ustalıkla kullanımıdır. Fotoğraf, sırf imgeyi kaydetmekle kalmayıp, tıpkı vakitte yerin ruhunu ve ışığın varoluşsal manasını da gözler önüne serer. Yalazan, bu ikiliği yapıtlarında somutlaştırırken, yeri bir “sahne” ve ışığı ise bu sahnenin “aktörü” olarak konumlandırır. Her iki öge da birbirini tamamlar, bir diyalog içinde varlık bulur.

Işığın yerle kurduğu bu karşılıklı alaka, izleyiciye hem duygusal hem de düşünsel bir seyahat vadeder. Yalazan, bilhassa gün ışığının ve yapay ışığın yer üzerindeki tesirlerini irdeleyerek, farklı aydınlatma şartlarının mekânsal algıyı nasıl değiştirdiğini deneysel bir yaklaşımla stantlar. Böylelikle, izleyici sırf görsel bir şölenle karşılaşmaz; birebir vakitte yerin vakitle ve ışıkla nasıl evrildiğini, dönüşümün izlerini de fark eder.

Pandemi periyodunda iç yere yönelik yeni ufuklara açılan Sıla Yalazan’ın sanatsal seyahati, pandemi sürecinin getirdiği belirsizlik ve kısıtlamalarla birlikte yeni boyutlara ulaştı. Toplumsal aranın ve kapanmaların karar sürdüğü bu devirde, sokakların canlı temposu yerini daha içsel, sessiz ve denetimli yer tecrübelerine bıraktı. Yalazan, bu değişimi kucaklayarak, iç yerlerde ışığın ve mimarinin sunduğu imkanları keşfe çıktı.

İç yer fotoğrafçılığı, pandemi sürecinde sanatkarın pratiğinde bir dönüşüm aracı oldu. Konutların, atölyelerin yahut galerilerin sakin ortamı, ışığın keskin kontrastlarla yeri nasıl yine şekillendirdiğini gözler önüne serdi. Sıla Yalazan, bu bağlamda, iç yerin sunduğu minimalizm ve ayrıntı odaklı estetiği, sokakların karmaşık ve çok katmanlı yapısıyla birleştirerek, izleyiciye yeni bir görsel lisan sundu. Işığın yer üzerindeki oyunu, her köşede farklı bir öykü anlatırken, pandemi devrinin getirdiği içe dönüklük ve sessizliği de adeta birer anlatım aracı haline getirdi.

Sıla Yalazan’ın çalışmaları, yalnızca muhakkak bir yer ya da devirle sonlu kalmayıp, daima bir dönüşüm ve evrim sürecini yansıtıyor. Tarlabaşı sokaklarından başlayan anlatı, pandemiyle birlikte iç yerin ayrıntılarında ve ışığın inceliklerinde devam ediyor. Bu süreklilik, sanatkarın yer ve ışıkla kurduğu alakanın ne kadar derin ve çok boyutlu olduğunu gözler önüne seriyor.

Sanat pratiğinde yer ve ışık üzere temel ögeleri tekrar yorumlamak, Yalazan’ın yapıtlarında hem felsefi hem de estetik bir sorgulamayı beraberinde getiriyor. Yer, sırf fizikî bir alan olmanın ötesinde, insan tecrübesinin ve toplumsal hafızanın bir yansıması olarak karşımıza çıkıyor.

Işık ise bu alanı yorumlayan, vurgulayan ve vakitle yarışan dinamik bir öge olarak yer alıyor. Böylelikle, sanatkarın her çalışması, izleyiciyi hem duygusal hem de entelektüel bir keşfe davet ediyor.

Yalazan ile son üretimleri ve katıldığı son stantlardan sonra genel bir perspektifte sanatı ve hayatıyla ilgili söyleşi gerçekleştirdik.

HİKAYEYİ TEK KAREDE ANLATABİLME GÜCÜ

Sanatı, fotoğraf pratiği üzerinden üretme süreciniz nasıl başladı? Okuyucuların başında bir netlik olması için bize sanat ile alakanızın başlangıcını anlatır mısınız?

Fotoğraf benim için her vakit bir müşahede biçimi oldu. Küçüklüğümden beri etrafımda olup bitenleri manalandırmak için görselliğe yöneldim. Evvelce fotoğraf ile söz etmeye çalışsam da fotoğrafın anı dondurma ve bir öyküyü tek karede anlatabilme gücü beni daha çok çekti. Vakit içinde bu tabir biçimi, şahsî tecrübelerimi, müşahedelerimi ve şahit olduğum toplumsal olayları aktarmanın en tesirli ve bana yakın gelen yollarından biri haline geldi.

Tarlabaşı’nda başlayıp günümüze gelen sanat pratiği seyahatinizi bize anlatabilir misiniz?

Tarlabaşı, İstanbul’un daima değişen, dönüşen ancak tıpkı vakitte direnen bir mahallesi. 2013’ten bu yana burada çalışıyor ve yaşıyorum. Evvelce sokaktaki hayatı belgelemek üzerine ağırlaştım; gentrifikasyonun (soylulaştırma) tesirlerini, burada yaşayan toplulukların günlük ritüellerini, çocukların sokaklardaki varoluş biçimlerini fotoğrafladım. Bu süreç içinde protestolar, mekânsal dönüşümler ve gündelik direniş pratikleri ve çocuklar ana temalarım oldu. Son yıllarda ise bu gerçeklikleri teğe bir belgelemekten çok, kurgu ve teatral ögelerle tekrar yorumlamaya yöneldim. Çalışmalar daha çok çocuklarla oldu. Onlarla çeşitli sanat akımlarından ilham alarak workshoplar, kostüm tasarım oyunları üzere kolektif işler yaptık. Birinci solo standım “Yasak Oyunlar“, Bauhaus ve Rus avangart akımına atıftı. Bunu Tarlabaşı’ndaki çocuklarla gerçekleştirmek oraya ve fotoğrafa bakış açımı değiştirdi.

‘TEK VE TENHA’ PANDEMİNİN ÜRÜNÜ

Sahada sokak sanatçılığı ile başlayan serüveniniz pandemi sonrası oluşan koşullar sebebiyle kurgusal iç yer fotoğrafçılığına evrildi. Bize bu süreci de anlatır mısınız?

Pandemi, herkesin olduğu üzere benim de üretim biçimimi radikal bir biçimde değiştirdi. Sokaklarda çalışmak imkânsız hale gelince, iç yerde üretmeye başladım. Otel odaları, apartman daireleri ve dar alanlar içinde yalnızlık, melankoli ve vaktin meçhullüğü üzerine ağırlaştım. “Tek ve Tenha” serisi bu periyotta ortaya çıktı. Fotoğraflarımda ışık kullanımına daha fazla odaklandım ve sinematografik bir lisan geliştirdim. Birebir vakitte otel odalarında geçen “Gözetleme Deliğinden” bunu izledi .

Takip ettiğim kadarıyla çok seyahat ediyorsunuz. Seyahat ettiğiniz coğrafyalarda sizi en çok etkileyen ve ilham veren hangi coğrafyalar oldu?

Seyahat etmek benim için yalnızca yeni yerler görmek değil, tıpkı vakitte farklı kültürlerle iç içe geçmek, gündelik hayat ritüellerini anlamak demek. O yüzden gittiğim yerle daima uzun yaşadım ya da sık ziyaret ettim. Ukrayna benim için özel bir yer zira 2019-2021 yılları ortasında sıkça gidip geldim ve “Ukrayna’dan Sevgilerle” serisi burada şekillendi. Odessa’nın sinematografik dokusu, Kiev’in hem nostaljik hem direnişçi ruhu beni çok etkiledi. Bunun dışında Cape Town’un çelişkilerle dolu yapısı, sert ışığı ve öykü anlatıcılığı açısından zenginliği üretimimi besledi.

MEKAN, IŞIK VE ATMOSFER YARATMAK

Üretim pratiğinizde mekân-ışık dualitesini sıklıkla görüyoruz. Bu üretim pratiğinizi bize anlatır mısınız?

Mekan ve ışık benim için atmosfer yaratmanın en temel ögeleri. David Lynch ve Tarkovsky üzere direktörlerin ışık ve yer kullanımına olan ilgim, fotoğraf pratiğime direkt yansıdı. Işığı bir karakter üzere düşünüyorum; bazen yumuşak ve gizemli, bazen sert ve rahatsız edici olabiliyor. Bilhassa iç yerlerde çekim yaparken ışığın duyguyu nasıl dönüştürdüğüne odaklanıyorum. Yer ise, anlatının temel taşıyıcısı oluyor. Bir otel odası, dar bir apartman dairesi, gizemli sokaklar. Her biri karakterin ruh halini yansıtıyor. Natürel ki, yanıtları feminizm, bayan bakış açısı ve karanlıkta ışık/umut temalarını öne çıkararak revize ediyorum. Yer da, öykünün ruhunu belirliyor. Bir otel odası, dar bir apartman dairesi ya da terk edilmiş bir bina… Bayanların bu yerlerle olan bağını sorgulamayı seviyorum. Özgürleşme mi, hapsolma mı? Yerin içinde var olabilmek mi, yere sıkışmak mı? Bu ikilik daima işlerimin merkezinde.

Kadınların tarih boyunca yerle kurduğu alakayı sorgulamayı seviyorum. Mesken içleri, otel odaları, dar koridorlar… Bunlar bir inanç alanı mı, yoksa sıkışmışlığın simgesi mi? Bayan vücudu birçok vakit bu yerlerin içinde şekilleniyor, gözlemleniyor ya da hapsediliyor. Lakin ışık her vakit orada. Ne kadar gölge olursa olsun, bir çıkış noktası bulunabileceğini hatırlatıyor. Fotoğraflarımda ışık her vakit bir umut taşıyor. Bazen huzur verici bir kaçış sunuyor, bazen de rahatsız edici bir yüzleşme alanı yaratıyor. Lakin ne olursa olsun, o ışık daima orada -tıpkı bayanların kendi öykülerini, hudutları aşarak yine yazma gücü üzere.

İÇ YER MAHREMİYETİ, DIŞ DÜNYA MERAKI

Pandemi devrinde ürettiğiniz “Tek ve Tenha” serisi ve bu yıl Beyoğlu Belediyesi Sanat Galerisi’nde gerçekleşen “Vertigo Günlükleri” standı hakkında üretim pratikleriniz üzerinden bir kıymetlendirme yapabilir misiniz?

“Tek ve Tenha“ serisi, izolasyon ve yalnızlık üzerinden ilerlerken, bayanların yerde nasıl var olduğunu sorgulayan bir çalışmaydı. İç yerde tek başına bir bayan figürü görmek, her vakit bir kırılganlık hissi yaratıyor ancak ben bunun içinde birebir vakitte bir güç ögesi da görmek istedim. Üç hafta mühletince ve bir editörle çalışarak birinci iç yer, yarı kurgusal projemi gerçekleştirdim.

Son olarak “Gözetleme Deliğinden” seriniz üzerinden planladığınız solo stant hakkında bize biraz ipucu verir misiniz?

“Gözetleme Deliğinden” serisi, izlenme ve gözlemlenme hissi üzerine devam eden bir çalışma. Bayanlar tarih boyunca ya görünmez kılınmış ya da daima bir bakışın objesi haline getirilmiştir. Ben bu seride, otel odalarını bir sahne, kendimi de hem oyuncu hem izleyici olarak konumlandırıyorum. Seri, Odesa’da pandemi vaktinde başladı ve diğer coğrafyalarda devam ediyor. Solo stant fikrim, izleyiciyi de bir cins “gözetleyici” pozisyonuna getirmeye dayanıyor. İç yerin mahremiyeti ile dış dünyanın merakı ortasında gidip gelen bir tecrübe sunmak istiyorum. Bayanların her vakit izlenen fakat birebir vakitte kendi anlatılarını kuran güçlü varlıklar olduğunu göstermek istiyorum.