Şantiye haline gelen koca bir kent: ‘Deprem hayatı aldı bizden, acıyı verdi’

ADIYAMAN – Adıyaman’ın merkez köylerinde birinde sarsıntının 2. yılında hâlâ annesiyle çadırda yaşamak zorunda kalan 25 yaşındaki Çiğdem, umutsuzca boşluğa bakarken ağzından bu kelamlar çıkıyor: Sarsıntı hayatı aldı bizden, acıyı verdi…

6 Şubat 2023’te merkez üssü Maraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan, 7,8 ve 7,5 şiddetindeki sarsıntıların üzerinden 2 yıl geçti. 6 Şubat sarsıntılarından 11 vilayet etkilenirken resmi sayılara nazaran 53 bin 537 kişi hayatını kaybetti. 11 vilayetten en ağır yıkımı yaşayan vilayetler ise Hatay, Maraş ve Adıyaman… Adıyaman’da 8 bin 327 kişi hayatını kaybederken kentte 63 bin 844 konut ağır hasar aldı ya da yıkıldı.

Depremin 3. gününde Adıyaman’a giden gazetecilerdendim. 6 Şubat akşamı memleketim Urfa’ya inebilmiş orada 2 gün merkezdeki 1 enkazda haber yayın yaptıktan sonra Adıyaman’a geçmiştim. Adıyaman’a geçene kadar zelzelenin bu ağır, bu kadar yıkıcı olduğunu fark etmemiştim. Kentin merkezi Atatürk Bulvarı’na gidene kadar kaldırımda yatan ve üzeri battaniyelerle, poşetlerle örtülü cesetler, enkaz başında öylece duran ve ne yapacağını bilmeden yardım bekleyen beşerler görmüştüm. Atatürk Bulvarı’na varınca ise Adıyaman diye bir yerin tıpkı Hatay üzere neredeyse savaştan çıkarcasına ağır bir yıkım yaşamıştı. Niyetim o günleri hatırlatıp acıyı deşmek değil, son 3 yıldır her şubat ayının birinci haftası Adıyaman’da olan biri olarak gördüğüm değişimi ya da değişmesi güç yası anlatabilmek…

Gelelim 5-6 Şubat 2025’e… Adıyaman Belediyesi’nin 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde CHP’li Abdurrahman Tutdere’nin seçimi kazanmasının akabinde bu sene 2 günlük anma programları düzenlendi kentte. Tüm program hem sarsıntı gerçeğine yeni idarenin ciddiyetle nasıl yaklaştığını gösterse de en tesirli kısmı 18 Adıyamanlı depremzede bayanın hazırladığı “Ben de buradayım” isimli belgeselin galasıydı.

DEPREMZEDE BAYANLARDAN DEPREMZEDE BAYANLARA UZANAN EL…

Adıyaman Belediyesi bu sene bayanlara yönelik “04.17 Belgesel Atölyesi” açacaklarını duyurmuş. Yaşları 16 ile 57 ortasında değişen 19 bayan toplumsal medyadan, lokal medyadan gördükleri bu davet üzerine müracaatta bulunmuş ve atölyeye kabul almış. 19 bayan, belediyenin Türkiye’nin birçok üniversitesinden sinema alanında çalışan akademisyen, üretimci, direktörden atölye dersleri aldıktan sonra çekimlere başlamış. Kamerasından, kurgusuna, müziğine kadar her şeyi 19 bayan yapmış. 5 depremzede bayanla görüşerek 3 ay üzere kısa bir müddette “Ben de buradayım” isimli belgeseli çekmişler. Hayatları 9 saat ortayla 2 büyük sarsıntıyla değişen bayanlar, kollektif hafızaya büyük bir katkıda bulunarak 5 depremzede bayanın 6 Şubat’tan sonra değişen hayatlarını aktarmış. Slogan yok, acıya boğmak yok, en duru haliyle depremzede bayanlar, depremzede bayanlara ne yaşadıklarını anlatmış.

“Ben de buradayım” belgeselinde konuşan bayanlar 2 yıldır sarsıntıları süren 6 Şubat’ı şöyle anlatıyor: Annesiyle merkez bir köyde çadırda yaşayan 25 yaşındaki Çiğdem: “Deprem hayatı aldı bizden, acıyı verdi…”

Depremde 25 yaşında oğlunu kaybeden 60 yaşındaki Zeliha: “Deprem olduktan sonra kalbime bir ağrı girdi o anda anladım Taylan’ın gittiğini… Allah’ım bu acıyı dağa taşa, ağaca, kurda kuşa vermesin…

19 bayandan biri olan Hülya ise Adıyamanlı ancak Hatay’da yaşıyormuş 6 Şubat’a kadar. 6 Şubat’ta 2 çocuğu ve kocasını ve sağ bacağını kaybetmiş. Zelzelesi şöyle anlatıyor: “Saat 4.17’ye gelirken acıdan nefes alamıyorum, keşke o anlar bana narkoz verseler ve bir daha uyanmasam…” Şu an bir konteynerda tek başına yaşıyor.

Kameranın önü de gerisi da 6 Şubat’ın devam eden sarsıntılarıyla dolu. 35 dakikalık belgeselin müziğini ise annesini ve kardeşini kaybeden 16 yaşındaki Dicle, piyano çalarak yapmış…

KOCA BİR ŞANTİYE HALİNE GELEN İNŞAAT KENT

Gelelim Adıyaman’a. Koca bir şantiye haline gelmiş. Her yer inşaat halinde. Daha doğrusu görünen yerlerde inşaatlar tamamlanmış ancak art sokaklar olduğu üzere bomboş duruyor. Bunu en çok geceleri karanlık çökünce fark ediyorsunuz. Zira orta sokaklarda yanan tek tük ışıklar var. Her yer iş makineleriyle dolu, haliyle kent tıpkı vakitte bir inşaatın toz bulutuyla kaplanmış. Esnafından bayanına, çocuğundan yaşlısına herkesin temel şikayetlerinden biri. Zira Adıyaman’da nefes almak neredeyse imkansız.

Şehrin bir öbür sorunu ise içme suyu. Belediye Başkanı Abdurrahman Tutdere, ağır hasar alan alt yapıyı yenilemeye çalıştıkları için sık sık içme suyu sorunu yaşadıklarını lisana getiriyor. Saklamıyor bu sorunu. Üstelik Tutdere de bir yandan zelzele mağduru bir belediye başkanı çünkü bir belediye binaları da yok şimdi.

Atatürk Bulvarı’nın sol kolundaki çarşısı sağ taraftaki meydana taşınacak. Esnaf kent meydanı projesine yansılı aslında. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’ndan yerinde dönüşüm istiyor. Lakin yapılan çalışmalar esnafa kulak asılmadığı sarsıntıda yıkılan İsias Oteli’nin karşısına kurulan yeni dükkanlar gösteriyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Adıyaman ziyareti öncesinde bu bölgede 28 iş yeri ve 12 binanın görünürdeki kısımları tamamlanmış. O bölgede dolaşırken bekleyen ve bu projede çalışan inşaat mühendislerinden biri şahsen bunun bilgisini veriyor. Ve bu gölgeyi son 3 ayda tamamladıklarını söylüyor. “Neden bu kısa sürede” diye sorunca da “Öyle talimat geldi” cevabını veriyor. Cumhurbaşkanı’nın kurasını çekeceği yerler eksiksiz olsun diye… Fakat art sokaklar hâlâ inşaat halinde.

21 METREKAREDE YAŞAM

Hükümetin kelam verdiği konutlardan ise yalnızca 5 bininin anahtarı teslim edilmiş. Binalar dikilmiş fakat konutların içleri konut sahiplerinin kendi imkanlarıyla yapılmasına karar verilmiş. Yalnızca meskenlerini değil işlerini kaybeden birçok ailenin şimdilik buna gücü olmadığı için 21 metrekarelik konteynerlarda yaşamaya devam ediyorlar. Konteynerlarda ise sarsıntının tüm yükünü görmek mümkün. Adıyaman coğrafik olarak geniş meskenlerin olduğu bir kentti. Birebir vakitte kalabalık ailelerin de oldu.

Depremden evvel 3+1, 4+1, 2+1 meskenlerde yaşayanlar artık 21 metrekareye sığmaya çalışıyor. Mutfak, salon, tuvalet, yatak odası, çocuk odası, banyo hepsi toplam 21 metrekare. Çamaşırlar ortak bir çamaşırhanede sırayla yıkanıyor. Okullar uzak, ulaşım güç. Çocukların birden fazla servis olmadan okula gitmek zorunda kalıyor. Konteynerlarda yaşayanların bir kısmı konut hakkı için beklerken bir kısmı da ne yapacağını bilmiyor. Zira zelzele sırasında kiralık konutlarda yaşayanlar şimdi konut sahibi olabilmek için hak sahibi olan küme ortasında değil. Münasebetiyle hibe/kredi dayanağı alamıyor. Birebir vakitte kira takviyesi de alamıyor. Yani 21 metrekarede ne yapacağını bilmeden bekliyor. Bu durum en çok bayanları, çocukları ve yaşlıları zorluyor.

Konteynerlardaki bu sorunları CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in 5 Şubat’taki konteynerkent ziyareti sırasında bayanlarla yaptığım görüşmelerden öğrendim.

Hem de Özel’e sıkıntılarını anlamaya çalışırken dinledim. Bir yandan yaşadıkları bu sıkıntılara tahlil isteyen bayanlar bir yandan da Özel’le siyaseten sohbet etmeye çalışan yaşlıları dinledim. Özel’in ziyareti sırasında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu hakkında hazırlanan iddianame de haberlere düşmüştü. Bunu izleyen bir amca Özel’i beklerken bize anlattı: “Gerek Özgür bey, İmamoğlu’nu O’na yedirmesin… İmamoğlu’na sahip çıksın” diyordu. Sanırım görüşmede anlatabildi. Çünkü Özgür Özel de çıkışta gazetecilere yaptığı açıklamada bir depremzedenin kendisine bu halde konuştuğunu söylemişti.

SAHİPSİZ MEMLEKET SLOGANLARI…

Depremin yıl dönümündeki anma için halk valilik önünde toplanıp saat kulesine yürümeye başladı. Hem bakanlar hem de CHP Genel Başkanı Özgür Özel ve CHP’liler vardı protokolde. Önde ve artta ise halk. Kortejin bir kısmında sarsıntının birinci günlerindeki yalnızlığa gönderme olarak “Sahipsiz memleket” sloganları atılırken çabucak karşısında tekbir sesleriyle bu sloganlar bastırılmaya çalışılıyordu. Nihayet o saat geldi, anma yapıldı ve dağıldı herkes. Kardeşini kaybeden 60 yaşlarında bir bayan ise kamerama, “6 Şubat sabahı görünmeyen Adıyaman’ı çek. Sahipsiz memleket deyince kızıyorlar. Sahipsiz kalmadık mı, palavra mı?” diyerek gösteriyor tepkisini…

Bir diğer bayanın yanından geçerken de kendi kendine ettiği şu sözleri duyuyorum: “O gün de yalnızdık, bugün de… “ Bu kelamlar Mehtap Ceyran’ın “Mevsim Yas” kitabındaki şu kelamlarını hatırlatıyor:

“Uygarlığın gördüğü en büyük yalnızlığı yaşıyoruz…”

Adıyaman’da zelzelenin sarsıntıları, yası, acısı tıpkı Hatay’daki üzere sürüyor. Bitmedi hiçbir şey…