Rusya basınında geçen hafta: ‘Akkuyu için gönderilen 2 milyar doların bloke edilmesi ne anlama geliyor?’

Seçkimizde her biri özel kıymet taşıyan dört yazı bulacaksınız. Vzglyad’ın Akkuyu’nun finansmanı için gönderilen 2 milyar doların JPMorgan’da bloke edilmesiyle ilgili detaylı yorumu, atom gücü uzmanı A. Anpilogov’a dayanıyor. Tsargrad da tıpkı mevzuyu ele almış, fakat büsbütün diğer bir perspektiften; yayın, Türkiye’den paralel ithalatın değerine değinmiş ve haklı olarak sıkıntıların çözüleceğini vurgulamış. İslami bankacılık denen şeyin ticareti kolaylaştırabileceğinin düşünüldüğü hatırlatması da dikkat cazibeli; lakin Türkiye’nin de katılacağı bir Avrasya ödeme parası sistemi üzerine görüşleri, ziyadesiyle afaki görünüyor. İzvestiya turizm üzerinde duruyor; geçen yıl Rusya’dan ülke dışına turist akınının yüzde 45’i Türkiye’ye yapılmış. Svobodnaya Pressa da Suriye, Türkiye’nin bu ülkedeki varlığı ve Rusya’nın üslerinin geleceği üzerinde duruyor. Rusya Dışişleri Bakanlığının takım kaynağı MGİMO Yakındoğu ve Afrika Araştırmaları’ndan İvan Loşkarev’in sözleri kıymetli ve dikkatle okunmalı.

‘Akkuyu için gönderilen 2 milyar doların bloke edilmesi ne manaya geliyor?’

Atom gücü alanında uzmanlardan Aleksey Anpilogov’a nazaran:

“Batı, milletlerarası işbölümüne en çok dahil olan Rusya şirketlerini vurmaya çalışıyor. Hasımlarımız böylece yalnızca bizim için sorun yaratmakla yetinmeyip memleketler arası alakalar üzerinde de tesirde bulunmak istiyorlar. Bu bağlamda fonlara el konulması nükleer santrallerin inşaat programında aksamaya yol açabilir; onlar da bunu sağlamaya çalışıyorlar.”

Anpilogov devamla şunları da vurguladı:

“Ama Akkuyu her halükarda inşa edilecek. Rosatom’un elinde muazzam bir projeler paketi var: Bangladeş, Mısır, Çin, Hindistan; JPMorgan’da dondurulan varlıkları telafi etmek için kaynaklar da kâfi.”

Aleksey Anpilogov’un dediğine nazaran Rusyalı uzmanlar tarafından inşa edilen nükleer santral Türkiye güç bölümü için bir eksen-proje olarak görülüyor. “Bu ülkenin kendi petrolü ve gazı yok, Ankara için en büyük zahmet, güç tüketimini üretimle istikrarlı bir biçimde sağlamak. Devlet faal bir kentleşme, sınai kalkınma yolunda ilerliyor, bu yüzden güç kaynakları son derece kıymetli.”

Anpilogov Batılı tedarik sağlayıcıların, bilhassa de Amerikalı Westinghouse’un Rosatom’a karşı kaybettiğini ekliyor. Akkuyu Rosatom tarafından yapılırken başka tesisleri (Sinop ve İstanbul) ortalarında Fransız Orano S.A. ve Japon Hitachi’nin de bulunduğu öteki şirketler tarafından inşa edileceği sanılıyordu. Lakin Erdoğan ülkedeki bütün tesisleri Rusya şirketinin kuracağını açıkladı. …

“Eğer kaynakların dondurulması tekil bir olay değilse Rosatom’un emsal senaryolardan nasıl kaçınacağını düşünmesi gerekebilir. Rosatom Macaristan’ın Paks kentindeki nükleer santralde güç bloklarını da yapıyor ve burası AB toprakları; buraya her tıp yaptırım getirebilirler. Projenin geleceği bir manada Budapeşte’nin konumuna bağlı. ABD’nin öbür ülkelerde işletebileceği mali kozları var. Bu yüzden Batı bankalarına takılmayacak alternatiflerimiz olmalı.”

ABD Adalet Bakanlığı geçtiğimiz günlerde Rusya’dan Amerika’nın JPMorgan bankasındaki hesabına çıkış yapan 2 milyar doları dondurmuştu. Bu kaynak Türkiye’nin birinci nükleer santrali Akkuyu’nun inşaatının finansmanı için ayarlanmıştı. … Gazprombank’ın bu proje için 9 milyar dolar kredi vermesi gerekiyordu: 3 milyar dolar 2022 yazında Citi, 2 milyar dolar da JPMorgan üzerinden Ziraat Bankasına havale edildi. Lakin sonraki havale ABD Adalet Bakanlığı tarafından donduruldu. (R. Fahrutdinov / Vzglyad, 3 Şubat)

‘Türkiye ile ticaret devam edecek’

The Wall Street Journal’ın haberine nazaran bir Amerikan bankasında tutulan 2 milyar dolar Akkuyu nükleer santralinin inşası için kullanıldı. Amerikalı yetkililere nazaran Rusya ve Türkiye o sırada Amerikan yaptırımları altında bulunmayan bankanın bu tesisin inşası için 9 milyar dolar kredi sağlamasında anlaştılar. Hesaplardan gelen para Rus şirketlerine akabilecekti. Rusya’dan gelen birinci iki dilim geçti, lakin üçüncüsü geçemedi.

Mali analist Aleksandr Razuvayev Tsargrad’la mülakatında Rusya’nın para konusunda bu türlü bir riski Ankara için almak zorunda kaldığını, zira Türkiye’nin ülkemizin stratejik ortağı olarak kalmaya devam ettiğini belirtti. Erdoğan bütün siyasi zorluklara karşın Rusya’ya karşı yaptırımlara katılmadı ve ülkemiz için tedarik kanallarını ve ticaret yollarını kapatmadı. Türkiye bugün de Rusya’ya mal tedariki için kıymetli bir merkez.

Razuvayev şöyle diyor:

“Etnik Azerbaycanlı tanıdıklarım var. Bunlar Türkiye’yle ticaret yapıyorlar. Havalelerde çok büyük sorunlar var. Lakin buna karşın işleri devam ediyor. Yani orada her şeyin durmuş olduğunu söylemek mümkün değil.”

Mali analist, yaptırımların etrafından dolanmak için İslami bankacılığa büyük umutlar bağlandığını da belirti. Ancak Türkiye, Ankara’nın faal bir biçimde kredi aldığı IMF’nin isteği üzerine bu kanıyı hayata geçirmekten vazgeçmeye karar verdi.

Razuvayev ayrıyeten, Rus parasının Türkiye’deki alıcılara er ya da geç ulaşacağını da vurguluyor. ABD’nin yeni siyasetiyle ilişkili… olumlu değişiklikler olabilir:

“Trump haklı olarak Amerika’nın gücünün dolar, dolara inanç, dolarla ödemeler olduğunu söyledi. Münasebetiyle Moskova Borsası’na getirilen yaptırımlar iptal edilecektir. Yani ödemelerle ilgili bir meselemiz olmayacaktır.”

Razuvayev… birleşik bir Avrasya parasının oluşturulmasına da Rusya’nın mali pazarının güçlendirilmesi açısından büyük umutlar bağlıyor. Razuvayev’e nazaran Rusya, Azerbaycan, Kazakistan, Belarus ve Türkiye bu türlü bir ödeme aracının yaratılmasından yalnızca yarar sağlarlar. Dahası… Avrasya Birliği’nin kurulmasına dair dokümanlarda bir Avrasya Merkez Bankası’nın kurulması da öngörülüyor. … (Tsargrad, 4 Şubat 2025)

‘Bütün yurtdışı seyahatlerin yüzde 45’i Türkiye’ye’

Rusya vatandaşlarının yurtdışı seyahatlerinde yaptığı harcamalar Kovid öncesi düzeyini aştı. Dinlenme sanayisinin gelişimiyle ilgili Merkez Bankası basın sekreterliğiyle görüştük. Buna nazaran yurttaşlarımız 2024’te diğer ülkelere seyahatlere neredeyse 38 milyar dolar harcadılar. Merkez Bankası’na nazaran bu, 2019’daki turistik seyahat harcamalarından 1,5 milyar dolar daha fazla. Cümbüş kesiminin büyümesinin en önemli nedenleri ortasında yeni destinasyonların açılması ve yüksek fiyatlara sağlanan ahenk da bulunuyor. …

Rusyalı turistler geçen yıl en çok Türkiye’yi tercih ettiler; bütün yurtdışı seyahatlerin yaklaşık yüzde 45’i bu ülkeye yapıldı. Vizesiz seyahat ve turizm altyapısının etkin gelişmesi sayesinde popülaritede ikinci sırayı Çin aldı. Birleşik Arap Emirlikleri konforlu dinlenme ve rahat transit imkanları sayesinde seyahate çıkanları cezbediyor. Tayland ise Rusya vatandaşlarının en sevdiği Asya destinasyonlarından biri olarak kalmaya devam ediyor: Bütün yurtdışı seyahatlerinin yüzde 6’sı bu ülkeye yapıldı. Daha değerli tatil beldeleri ortasında alternatif olarak Mısır’ın popülaritesi artıyor; Rusyalı turistlerin yüzde 5 kadarı bu ülkeyi ziyaret etti. (İzvestiya, 5 Şubat)

‘Suriye’deki üslerin geleceği’

… Türkiye’nin Suriye’deki askeri üslerine gelince, iki noktaya dikkat çekmek gerek. Birincisi, Türkiye askeri olarak Suriye’de zati var. En azından Arap cumhuriyetinin kuzeyinde İdlib vilayeti de dahil bir dizi bölgede Türk birlikleri uzun vakittir bulunuyor. Bugün Suriye’de geçiş hükümeti haline gelenleri korumak ve savunmak için de oradalar. Bu, birincisi.

İkincisi. Nitekim de açık kaynaklarda ve bir dizi medya organında Suriye’nin orta bölgelerinde de Türkiye’nin askeri üsleri kurmasının görüşüldüğü haberleri geçti. Bunlar yeniden kıyı değil, petrol bölgelerine bitişik yerler. Lakin boş olmadıklarını da bilmek gerek; bu petrol bölgelerinin Kürtlerle birlikte bekçiliğini yapan Amerikalılar da orada. Bu nedenle bence Türkiye burada daha fazla reklam peşinde. Bu tıpkı vakitte Amerikalılarla pazarlık ögesi.

Trump idaresinin Suriye’deki Amerikan birliklerini çıkarmayı planladığı uzun müddettir biliniyor. Bu birliklerin çıkartılması kararnamesini birinci periyodunun sonunda imzalamış, fakat o zamanki ABD Savunma Bakanlığı yönetimi tarafından sabote edilmişti. Bugün artık sabotaj olmayacak. …

Dolayısıyla Türkler, Suriye’deki dost geçiş idaresinin yardımıyla bu bölgelere olan ilgilerini tabir etmek üzere sinyal veriyorlar. Bu ilgi bütünüyle anlaşılır; birincisi, petrol bölgeleriyle bağlantılı. Ikincisi de Ankara’nın resmi olarak terörist saydığı, PKK’ya yakın Kürt bölgesini bastırmakla bağlı. Yani şu anda somut bir mutabakat kelam konusu değil. Daha fazla pazarlığın başlamış olduğu anlaşılıyor.

Tekrar ediyorum: Türkler çoktandır Suriye’nin kuzeyinde. Bu yüzden Türkiye’nin varlığıyla ilgili varsayımları tartışmak anlamsız. Suriye’de aslında.

Nereye kadar gidebileceği ise öteki bir sıkıntı. Bu noktada Türklerin önünde elbette yalnızca Amerikalılarla değil Suudi Arabistan’la da önemli bir pazarlık var. Suudi Arabistan da geçiş hükümetinin sponsoru. Keza, Suriye’de kendi menfaatleri olan ve herhalde Ankara’nın güçlenmesini istemeyen öbür Körfez devletleriyle de.

Durum, geri çekilmelerini gerektirecek üzere görünüyor. Bu mevzuda şimdi resmi bir açıklama yapılmadı. Geçtiğimiz günlerde bir Rusya heyetiyle birlikte Şam’da olan Bogdanov’un görüşmeleri, o denli anlaşılıyor ki, tam olarak başarılı sonuçlanmadı. Diyalog devam ediyor. Fakat mevcut durumda olaylar sahiden de üslerin boşaltılmasını gerektirecek üzere gelişiyor. Ve büyük ihtimal, hava kümemizi ve Afrika’daki askeri varlığımızı destekleyen lojistiği kabul edebilecek olan ülke Libya olacak. …

Dahası, Türklerle müzakerelerimiz sırasında onların “geçiş dönemi” dostlarını bir formda taleplerini yumuşatmaları için etkilemelerini kural koşacağımızı da göz gerisi etmiyorum. Zira Türkiye ile ortamızda hayli kompleks ve gibisi az bulunur (ama kolay da değil) karşılıklı iştirak alakaları var ve kabul edilebilir bir karara direkt değil lakin onlar üzerinden ulaşmaya çalışabiliriz. Lakin şimdilik ne yazık ki bu üslerin terk edilmesinin gerekeceği anlaşılıyor.

Bugünkü geçiş periyodu yetkilileri kasıtlı olarak kabul edilemez koşullar öne sürdü, bunlar ortasında ülkedeki varlığımızın karşılığının mali olarak tazmin edilmesi, ülkeden kaçan devlet başkanı Beşar Esad ve yakın çalışma arkadaşlarının iadesi de var. (İ. Loşkarev / Svobodnaya Pressa, 6 Şubat)