Öykünün okurdaki ‘Dalga Boyu’

Farklı bir anlatı ve kurgudan oluşan yapıtın isminin, tıpkı benim üzere tüm okurları düşündürdüğü kanısındayım. M. Yalçın, hikayelerin tesirini dalga dalga vermek ve en üst düzeyde mi tutmak istiyor? Geçmişten, bugünden, birden fazla kere olmuş ve artık olacaklardan kendini sıyırıp dalgalanmanın mana boyutunu okura bırakıp oluşan etkileşimi görmek mi istiyor?

Öyküde geldiğimiz tavan nokta bu belki de.

Kitabı tek bir çatı altında anlatmak güç. Her hikayenin lisanda ve kurguda yarattığı etkileşimi tek tek ele almak sanırım o “dalga boyunu” görmek açısından değerli.

Murat Yalçın, objelere mana yükleyerek kurduğu hikayelerinde okurun bilinçaltına sızıyor. Bir nevi psikanalitik yaklaşımla kurgusunu örüyor. Yalçın’ın gayesinin tam da bu olduğundan emin olmakla birlikte kültürel ve toplumsal gerçeklikten de okuru uzaklaştırmıyor.

Böylelikle hikayelerinde bir objeye, eski bir apartmana dayanarak onun üzerinden kültürel bir bellek oluşturuyor. ‘Nare’ bu türlü hikayelerden biri. Bu hikayede apartman üzerinden İstanbul’un değişimi, yok oluşu anlatılıyor.

‘Londra Çınarı’ eski meskene, eski sokağa, ağaca, rüzgâra konutların karanlığına yazılmış. Okuru geçmişe götürürken anda tutunmayı da başaran obje odaklı hikayelerden. Yalçın, okurun kolektif bilinçaltına objeler aracılığıyla gönderme yaparak dalga uzunluğunu görmek istiyor.

Toplumsal tarihin belleği üzere gördüğü bu objelerle anlatıcı- okur ortasında irtibat kurup, ‘Eşyanın Belleği’ üzerinde bir çizgi oluşturuyor. Bu bellek okura eskiye yabancılaşma, vakit zaman hasret, yalnızlık, ilişkin olma, eşya ve insan bağlantılarını yine düşündürüyor. Yalçın’ın eşya/nesne odaklı hikayelerinde yer olarak sunduğu ve kahramanlaştırdığı, mesken, sokak, pencere, demir ile okurun bilinçaltına sessizce iniyor ve orada tesir yaratmak için bekliyor.

Bir felaketin anlatıldığı Klasik Ustalıklar bu çerçeveye uzaklaşsa da bu hikayede yeniden toplumsal belleğe yakınlaşma, eşya ve olay ile bağ kurma anlatısını görüyoruz. Sanrı mı gerçek mi olduğuna son satırlarda ermiş olsak da. Bu hikayeler için, eskiyi unutmamaya direnç gösterme denilebilir mi? Lokanta isimli hikaye tahminen de budur.

M. Yalçın hikayelerini objelerle gerçekçi kılarken kurgunun yerinde güçlü bir atmosfer de yaratmakta. Sık rastlamadığımız lakin okunduğunda anda değil, sonrasında farklı bir lezzet bırakan bu hikayeleri önemsiyorum.

Hikâye bireylerinin birden fazla ruhsal sorunu olmayan tipler. Sıradan olan lakin o sıradanlıkta hakikatli bir savaşın içinden geçen ya da geçmiş olanı anlatır Yalçın.

Hayatları tekdüze yaşıyormuş üzere olanların da problemleri, geçmiş travmaları olacağının altını, kahramanlarıyla ve anlatıcıyla, yavaşça ve beşere dair davranışların portresini ses yükseltmeden çizer. ‘Düşmanımıza’ karşı tutunduğumuz hallere uzaktan güçlü bir bakış tahminen de ‘Natalya’, ‘Sahte Lakos’, ‘Beklemede’ isimli hikayeler.

Doğa betimlemeleri ve yeniden tabiattaki objelerle bağlantı halinde olan hikayeler de farklı lezzette. Murat Yalçın okuru, tabiat betimlemeleri ve lisan şöleniyle sürüklerken, hikayenin sonunda olduğu yere mıhlıyor. Bunu bilerek yapıyor. Hikayenin boyutunu sona saklıyor. Derinden, çok derinden bir dalga yaratıyor. Sonsuzluğu, anlığı, hiçliği, olmuşu ve olacağı çok derin bir yerde içimize bırakıp giden hikayeler ‘Kan Kurusu’ ve ‘Beyaz Bir Yazdı’.

“Ne gelir elden cümle kurmaktan öteki,” diyen hikaye kahramanı ile “Okumalar yapmalısın ne demek, okumalısın demek varken,” diyen lisan eleştirisi yapan, yazarlarla dertleşen o kahramanı sanırım büyük bir çoğunluk unutmayacağız: Cümle Olayı ve Güneşsiz Günce.

Dalga Uzunluğu, objeleri, kahramanları, tabiat betimlemeleriyle birlikte okuru, muharririn /anlatıcının kendi sözüyle “dil koyuna” çekiyor. Edebiyatımızda çok rastlamadığımız, daha çok bir iç döküş olarak nitelenen “ikinci kişi”, “sen” lisanı ile yazılmış hikayeler kitaba diğer bir boyut katıyor. Sen lisanı anlatıcının olayları kendi bakış açısıyla değerlendirdiği ve bilinçaltını yani iç dünyasını seslendirdiği için kurgu gerçekçi bakış açısına evriliyor ve okura bu türlü geçiyor. Lakin burada sorun, kurgunun kahramanı, anlatıcı mı; sen/ siz diye hitap edilen mi, yolsa okur mudur?

Sen /siz lisanı ile kurgulanmış hikayelerinde M. Yalçın hem geçmişte olanı hem de olmasını istediklerini birebir vakit diliminde veriyor. Güç olanı başarıyor: ‘Rüzgârın Şapkası’, ‘Beyaz Bir Yazdı’, ‘Beklemede Elbette’, ‘dil koyu’, anlatı şöleni yalnızca sen lisanıyla yapılmamış.

Eser boyunca sık sık okuru uyandıran bir anlatım; anlamca farklı ancak ses olarak yakın olan
kelimelerin arka arda tıpkı cümlede kullanılması. “Telaş, talaş” ya da “ürür, ürer” üzere. Göze batmadan, zorlama hissi vermeyen ve ustalıkla çalışılmış birikimin meyvesi üzere bu anlatım.

Her açıdan farklılığını ortaya konmuş ve okurda bir uzunluk yükseltmiş hikayeler Dalga Boyu…