Mithat Sancar: İmralı’dan gelecek olan açıklamayı ele alarak çalışmalıyız

İnsan Hakları Derneği (İHD), Eurumed Rıght, Demos Araştırma Kolektifi ve İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP) tarafından, ‘Geçiş Devri Adaleti’ başlığıyla memleketler arası konferans düzenlendi. Taksim’de bulunan Point Hotel’de gerçekleştirilen konferansa, Avrupa, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’dan çok sayıda akademisyen, hukukçu, siyasetçi, aydın katıldı. Konferansa Cumartesi Anneleri de katıldı.

Üç oturumdan oluşan konferansta, Türkiye’de otoriter uygulamaların arttığı ve Kürt sorunun devam ettiği bir ortamda Geçiş Devri Adaleti (GDA) perspektifinden tahlil yolları, Adaletin temel prensipleri, onarıcı adalet, dönüştürücü adalet ve alternatif prosedürlerle, Kürt sıkıntısından kaynaklı ağır insan hakları ihlalleri, kolektif travmalar, siyasi-toplumsal eşitsizliklerin yanı sıra GDA’nin yasal hesap verebilirlik, hakikatin ortaya çıkarılması üzere birçok mevzu başlığı yer aldı.

‘KONUŞULMASI BİLE YASAKLANIYOR’

Konferansın birinci oturumunu ‘Geçiş Periyodu Adaletinin Temel Prensipleri ve Türkiye Bağlamı’ başlığında ve İHD Eş Genel Başkanı Eren Keskin’in moderatörlüğünde yapıldı. Bir soykırım coğrafyasında yaşadıklarını, bunun telafisinin hiçbir vakit yaşanamadığını lisana getiren Eren Keskin, “Bırakın telafi etmeyi insanların acısının konuşulması bile yasaklanıyor. Bana nazaran GDA bu acıların telafisi demektir” sözlerini kullandı.

‘HERKESTEN TEKLİF BEKLİYORUZ’

Konferansın açılış konuşmasını yapan İHD Eş Genel Başkanı Hüseyin Küçükbalaban, “Bizde bugün Ortadoğu’ndan Kuzey Afrika’ya kadar yaşanan hak ihlallerini ve burada ortaya çıkan hakikat arayışları ve tecrübeleri birbirimizle paylaşmak için bir ortaya geldik. Ortadoğu ve Kuzey Afrika emperyalist güçler tarafından inançlar ve farklılıkları yok edilmiş, hücum altına alınmıştır. Başta Filistin, Irak, Lübnan Türkiye ve Kürdistan’da bu otoriter rejimlerin yaratığı ağır travmalar yaşandı. 1919 tarihinde ki Ermeni soykırımından, Kürt ve Alevi soykırımına kadar birçok katliam yaşandı bu ülkede. Maalesef Kürt probleminden kaynaklı 40 yıldır yaşanana bir Kürt savaşı var. Bizlerde bugün Kürt sorunun yaratmış olduğu toplumsal travma, kültürel travmaları ve sorunun tahliline dair Geçiş Dönünü Adaleti için herkesten teklif bekliyoruz” diye konuştu.

‘ÇALIŞMA YÜRÜTMEK DURUMUNDAYIZ’

Konferansta konuşan Mithat Sancar, “İmralı’dan gelecek olan açıklamayı daima birlikte ele almak ve bununla ilgili çalışma yürütmek durumundayız” dedi.

‘RİSKLER VE TEHLİKELER VARLIĞINI SÜRDÜRÜYOR’

“Barışın sağlamanın birinci adımı sıcak çatışmanın bitmesidir” diyen Sancar, şu sözleri kullandı:

“Negatif barış tek başına bir toplumsal barışı ve birlikte yaşamak için yetileli değil. Kusur negatif bir barış denemelerinde çatışmasızlık bir mezarlık olarak tabir ediliyor. Şayet niyet gerçek bir barış ve birlikte tecrübe değilse, bu bütünsel kalıcı barışa everilemiyorsa daha kütü bir sonuca evirilebiliyor. Bu nedenle çatışmasızlık ve negatif barışın konuşulduğu süreçlerde imkanlarda ilerler fakat riskler ve tehlikelerde varlığını sürdürüyor.”

‘BARIŞ SÜRECİ DEMEK YANLIŞSIZ DEĞİL’

Türkiye’de şimdi bir Geçiş Periyodu Adalet’inin yaşanmadığını belirten Sancar, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Türkiye’de şimdi bir GDA yok. Bunun varlığından kelam etmek için barış tahlil çeşitli ögelerinin yerine getirilmesi gerekiyor. Bunlar şimdi tam manasıyla konuşulmuyorken bir barış süreci demek yanlışsız değil. Türkiye’de yapılan bir ön görüşmedir. Daha evvel yaşadığımız barış süreçlerinde edindiğimiz başarısız süreç kimi çevrelerin temkinli davranmasına neden oluyor. Bunlar olağan. Hakikaten barış isteyenlerde de bir temkinli hal var. Ancak bunun bizi karamsarlığa götürmesine müsaade vermemeliyiz. Zira bu karamsarlıkta tepkisizliğe neden oluyor bu da tehlikeli. Türkiye’de yaşadığımız şey bir ön tartışma fakat yakın vakitte İmralı’dan bir açıklama gelmesi bekleniyor. Lakin yapılacak açıklamadan sonra daima birlikte ele almak gerekiyor. Daima birlikte bununla ilgili çalışma yürütmek durumundayız. GDA bu sürece giden yolu inşa etme yeri hazırlanma üzere bir misyonu var. Şu gerçeği anlatmak gerekiyor. Hakikatler ortaya çıkarılmadan, yaralar güzelleşmeden, mezarsız ölüler diyarında kalıcı bir barışı ve istikrarlı bir demokrasi inşa etmek zordur.”

GEÇİŞ DEVRİ ADALETİNİN İLKELERİ

Geçiş Periyodu Adaleti (GDA) tarifine neden gereksinim olduğuna dair kısa bir kıymetlendirme yapan Carthage Üniversitesi Hukuk Profesörü ve Eorumed Başkanı Monia Ben Jemia, Geçiş Periyodu Adaleti karmaşık bir düzenek olduğunu ve çok çeşitli sütunlardan oluştuğunu belirtti.

Geçiş Devri Adalet’inin prensiplerine dikkat çeken Monia Ben Jemia, “Geçiş Devri Adaleti, kültüre uygun olmalı, mağdurların taleplerinin sağlanmasıyla ilgili olmalı. Devletin bu süreci başlatması gerekiyor. Hem kanun koyucunun hem de yargının işletilmesi gerekiyor. Savaş ve barış süreçlerinin oluşması gerekiyor. Ulusal seviyede müzakereler olmalı ve bunun karşılığı olmalı. Sorun yaşayan şahısların taraflarının yanı sıra yaşanan siyasi, toplumsal tüm toplulukların ayırmadan bu sürece dahil edilmesi gerekiyor. Mağdurların öncelikleri ve onların onurlarına yüksek derece hürmet duyulmalı. Bayanların bu sürece dahil olması gerekiyor. Bayanlarla erkelerin ortasındaki eşitsizliğinkilerin ortadan kaldıracak ortamlar yaratılmalı. GDA, bir değişim ve dönüşüm sürecidir. GDA’nın üzerinde inşa edilen sütunlardan biri de hakikati arama hakkıdır ve yeni bir toplumsal mukavelenin inşası demektir” diye belirtti.

OTORİTER REJİMDEN DEMOKRASİYE GEÇİŞ

Daha sonra Çağdaş Eğitim Fen (MEF) Üniversitesi’nde akademisyen olan Hülya Dinçer yaptığı sunumda, Türkiye’de silahlı çatışma bağlamında konuşmanın hem çok güç hem de elzem bir duruma geldiğini söyledi. Hülya Dinçer, yaşanan baskı ve tutuklamaların çatışma sürecinden bağımsız ele alınamayacağını belirtti.

Hülya Dinçer, “GDA otoriter rejimden demokratik periyoda geçiştir. Türkiye’de darbe anayasanın 15. unsurun kaldırılmasıyla birlikte 12 Eylül’de yaşanan hak ihlalleri başta olmak üzere faili meçhullerle ilgili açılan bütün evraklar vakit aşımıyla sonuçlandı. Kürt sıkıntıdan kaynaklı devletin köy boşaltmaları ve mülksüzleştirme üzere kabahatler da buna dahil. Hakikatlerin tanınması tıpkı vakitte şiddette maruz kalanların politik öznelliğini korumak demektir. Bu manada Türkiye’de Hakikatlerin Araştırılması Komitesi kurulmasına ağır bir ilgi vardı. Maalesef bu Türkiye’de objektif bir halde işletilmedi ve tekrar olay bir terör meselesiymiş üzere yansıtıldı” dedi.

‘SİVİL İTTİFAKLAR KURULMALI’

Yüzleşme vurgusu yapan Hülya Dinçer, “Bugün barış süreçlerine giden görüşmeler var. Bu bir toplumsal bir problem, bu yalnızca devlete bırakılacak bir sorun değil. Bizlerin ve toplumun çok çok değerli bir rolü var. Buna dair sivil ittifaklar kurarak yerelde adalet düzeneklerinin işletilmesi gerekiyor” dedi.

ADİL YARGILAMA

Daha sonra kelam alan Loughborough Universitesi ve DEMOS Araştırma Kolektifi akademisyen Güneş Daşlı, Türkiye’de GDA devirlerinde çatışma yaşayan taraflardan mağdur edilen bireylerin adil yargılanmalarının kıymetli olduğunu vurguladı.

Cumartesi Annelerini ve kayıp yakınlarının adalet talebinin karşılanması için verdikleri çabaya değinen Güneş Daşlı, “Hakikatlerin ortaya çıkarılması konusunda muazzam bir devlet baskısı var fakat buna karşı Kürt avukatların direnişi tekrar sivil toplum örgütlerinin direnişi bu mutlak inkarı deliyordu” ifadelerini kullandı.

(MEZOPOTAMYA AJANSI)