İnsanlığı kurtarmak için kaç kez ölürdünüz?

* Bu yazı sinemanın birtakım sürpriz gelişmelerini açık etmektedir.

Bong Joon-ho, sinema dünyasında uzun yıllardır dikkat çeken bir direktör. “Cinayet Günlüğü” (Memories of Murder) ile cürüm ve tansiyon cinsine damgasını vuran, “Yaratık” (The Host) ile ‘canavar’ sinemalarına toplumsal eleştiriyi ustalıkla ekleyen, “Snowpiercer” ile bilim kurgu distopyalarına kendi bakış açısını katan direktör, 2019’da “Parazit” ile doruğa ulaştı.

Sınıf uğraşını kara mizahla harmanlayan sinema, hem 72. Cannes Sinema Festivali’nde Altın Palmiye’yi kazandı hem de 92. Oscar Ödülleri’nde En Âlâ Sinema Ödülü’nü alarak büyük bir muvaffakiyet elde etti.

Bu büyük çıkışın akabinde direktörün birkaç yıldır erteleme haberleriyle gündeme gelen yeni projesi “Mickey 17” büyük merak uyandırdı haliyle. 7 Mart Cuma günü sinemalarda izleyiciyle buluşmaya başlayan “Mickey 17”, direktörün bilim kurgu dünyasına dönüşünü müjdeliyor. Edward Ashton’ın ‘Mickey 7’ isimli romanından uyarlanan sinema, kapitalizmin acımasız tertibine, insan hayatının kıymetine, kimlik sorunsalına ve mevte dair sorular soruyor. Fakat bu soruların karşılıkları ne kadar tatmin edici?

YAŞA, ÖL, TEKRARLA

Filmin merkezinde “Alacakaranlık” serisiyle tanıdığımız Robert Pattinson’ın canlandırdığı Mickey Barnes karakteri yer alıyor. 2054 yılında geçen kıssa, insanlığın yeni bir gezegeni kolonileştirme eforlarına odaklanıyor. Lakin yeni bir gezegeni kolonileştirmek kolay değil… Bu süreçte olağan ki ağır fizikî ve zihinsel yük gerektiren vazifeler var. Bu vazifeleri üstlenmesi için harcanabilir personeller kullanılıyor. Mickey de bir “harcanabilir”. Mickey, öldüğünde yerine tıpkı bilince ve anılara sahip yeni bir klonu üretilen bu personellerden biri. Sistemin en alt basamağında yer alan bu karakter, tekraren ölüp tekrar diriliyor ve her seferinde birebir çarkın içinde sıkışıyor.

‘Bir insan neden kendi iradesiyle bu misyona gelir?’ diye soruyor olabilirsiniz. Mickey de bu misyona heyecanla değil, mecburiyetten geliyor. Arkadaşı ve iş ortağı Timo ile birlikte, ‘Bir gün makaronlar hamburgerden daha çok satacak’ hayaliyle bir makaron dükkanına ortak olan Mickey, tefeciden aldıkları borcu ödeyemeyince, devayı ortadan kaybolmakta buluyor.

Mickey, türlü deneylerde kullanılıyor; ölüyor, tekrar basılıyor. Bu noktada sinemanın klonlamayı farklı halde ele aldığını belirtebiliriz. Zira Mickey daima tekrar basılıyor fakat hafızası ve anıları o klona da ekleniyor. Yani sıfırdan bir insan olmuyor her seferinde; öldüğü anları hatırlıyor ve vefattan daima korkuyor.

Ancak bir gün Mickey’nin son versiyonu, yani Mickey 17, bir vazife sırasında arkadaşı Timo tarafından vefata terk ediliyor. Timo kampına Mickey’nin öldüğünü söylediği için de Mickey 18 basılıyor. Mickey 17, planlananın bilakis ölmek yerine hayatta kalınca sistemin kurallarına muhalif bir sıkıntıyla karşı karşıya kalıyor: Mickey 17 ve yeni üretilen Mickey 18, tıpkı anda var olursa ne olur?

BİLİM KURGU DİSTOPYASI İLE KARA KOMEDİ

Film, birinci yarısında bu sorular etrafında bir tansiyon yaratıyor. Mickey, kendi yerine üretilen versiyonuyla karşı karşıya geldiğinde, sadece fizikî varlığının değil, kimliğinin de pazarlık konusu olduğunu fark ediyor. Fakat bu noktada sinemanın istikameti değişiyor ve klonlama anlatısı, uzaylı bir çeşit olan Korkunçlar’ın (Creepers) devreye girmesiyle farklı bir boyuta taşınıyor.

Donald Trump ve Elon Musk karışımı bir karakter olarak tasarlanan Kenneth Marshall karakterinin öncülüğündeki insan kolonisi, gezegeni ele geçirmek için geniş çaplı bir sömürgeci plan yaparken, yerli tıp olan Korkunçlar’ı yok edilmesi gereken bir tehdit olarak görüyor. Sinema ilerledikçe, bu varlıkların birer canavar değil, kendi şuurları ve geçmişleri olan bir uygarlık olduğu ortaya çıkıyor.

Yönetmen, bu yaratıkları kolay bir düşman olarak sunmaktan kaçınarak, insanların sömürgeci zihniyetini eleştiriyor. Mickey’nin öbür insanlardan farklı olarak Korkunçlar’la irtibat kurabilmesi, karaktere yeni bir perspektif daha kazandırıyor.

Yönetmenin anlatımı, bilim kurgu distopyası ile kara güldürü ortasında gidip gelse de, bu noktadan sonra sinemanın odak noktası kaybolmaya başlıyor.

MICKEY’NİN SONSUZ DÖNGÜSÜ

Bong Joon-ho’nun sineması, ekseriyetle alt metinleriyle güçlüdür. “Snowpiercer”; bir tren üzerinden sınıf çatışmasını anlatırken, “Parazit” direkt burjuvazi ve personel sınıfı ortasındaki görünmez savaşın altını çiziyordu. “Mickey 17” de emekçi sınıfının çağdaş kapitalizmde nasıl sömürüldüğünü anlatmak istiyor. Mickey’nin sonsuz döngüsü, emekçi emeğinin sistem içinde değersizleşmesini temsil ediyor. Fakat sinema, bu fikri derinleştirmekte zorlanıyor.

Özellikle Mark Ruffalo’nun canlandırdığı Kenneth Marshall karakteri, direktörün geçmiş sinemalarında gördüğümüz güçlü antagonistler kadar katmanlı değil. Marshall, açgözlü bir başkan olarak tasarlanmış olsa da, fazla karikatürize bir figüre dönüşüyor. Sinemanın berbat adamı, kapitalizmin insan hayatını nasıl değersizleştirdiğini göstermek yerine, yalnızca zorba bir figür olarak kalıyor. Direktörün evvelki sinemalarında gördüğümüz ince toplumsal tahliller, burada daha yüzeysel hissediliyor.

OYUNCULUKLAR ÜZERİNE

Başrolde yer alan Robert Pattinson, çift karakter performansıyla sinemanın güçlü ögelerinden biri. Beklenenden farklı bir oyunculuk sergiliyor Pattinson. Mickey 17 ve Mickey 18 ortasındaki farkları muvaffakiyetle yansıtıyor ve tek bir karakter üzerinden farklı ruhsal katmanlar oluşturuyor.

Mark Ruffalo’nun canlandırdığı Kenneth Marshall karakterinin karikatürize edilmiş hâli, sinemanın bildirilerinin daha yüzeysel kalmasına neden oluyor. Toni Collette’in canlandırdığı Ylfa da absürd tonu güçlendiren lakin derinliği olmayan bir karakter olarak yerini alıyor. Nasha’ya hayat veren Naomi Ackie de, Timo’yu canlandıran Steven Yeun da onlardan isteneni yerine getirmiş görünüyor.

Filmin görsel dünyası ise başarılı. Bong Joon-ho, her vakit yer kullanımında ustalık sergileyen bir direktör. “Mickey 17″de de bu ayrıntılar hissediliyor. Uzay kolonisi, steril fakat birebir vakitte tekinsiz bir atmosfer sunuyor. Fütüristik ayrıntılar, sinemanın distopik havasını destekliyor.

SORULAR ART PLANDA KALIYOR

Yönetmenin evvelki üretimlerindeki toplumsal tenkitler bu sinemada de mevcut, evet. Lakin “Mickey 17”, “Parazit” kadar keskin bir anlatı kuramıyor. Direktörün “Snowpiercer” ve “Okja”da olduğu üzere distopik dünyalara getirdiği yenilikçi dokunuş da “Mickey 17”de daha zayıf hissediliyor.

Film, kapitalizmin ezdiği bireyin gayretini anlatırken, vakit zaman kendi argümanlı fikrinin altında eziliyor. Klonlamaya dair sunduğu felsefi ve etik problemler, gereğince derinleştirilmiyor. Bunun yerine, öykü daha fazla aksiyona kayıyor ve asıl sorular art planda kalıyor.

“Mickey 17″nin, Bong Joon-ho’nun filmografisinde geriye atılmış bir adım olduğunu söyleyebilirim. Sinemanın görselliği ve yer dizaynları başarılı olsa da anlatının bütünlüğü açısından tatmin edici değil.

Sonuç olarak, “Mickey 17” büyük beklentilerle karşılanan ancak bu beklentilere tam olarak ulaşamayan bir sinema. Direktörün evvelki sinemalarından aşina olduğumuz güçlü toplumsal tenkitler var lakin anlatımındaki kopukluklar sineması zayıflatıyor. Tekrar de Bong Joon-ho’nun direktörlük marifetleri ve Robert Pattinson’ın performansı, sineması izlenmeye bedel kılan ögeler ortasında.

“Mickey 17”, direktörün sinema lisanıyla tanışanlar için değişik bir tecrübe olabilir fakat “Parazit” sonrası tekrar büyük bir başyapıt bekleyenler için tatmin edici olmayabilir.