İngiltere basınında geçen hafta: ‘Kürtler anayasal haklarına kavuşacak’

İngiltere basınında geçen hafta gündemin öne çıkan başlığı, Suriye’deki süreksiz hükümet ile Kürtlerin öncülüğündeki Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ortasında imzalanan mutabakat idi. The Economist mecmuasında kelam konusu muahedenin duyurulmasından önce Suriye’nin fiili lideri Colani hakkında oldukça eleştirel bir tahlil yayınlandı. Financial Times gazetesi ise Türkiye’nin, NATO’nun dağılması halinde yeni Avrupa güvenlik sistemine dahil olmak istediğini ve ayrıyeten NATO’nun AB ile Türkiye’ye ortalarındaki münasebetleri derinleştirmeleri daveti yaptığını yazdı.

Kürtler anayasal haklarına kavuşacak

The Independent gazetesi ise Lazkiye kenti etrafında sivillere yönelik katliamların, Beşar Esad’ın Heyet Tahrir El Şam (HTŞ) örgütüne bağlı milislerce devrilmesinden bu yana yaşanan en büyük iç karışıklık olduğunu ve iç savaşın yaralarını tekrar açtığını belirtiyor. Gazete günler süren çatışmaların ve sivillerin amaç alınarak öldürülmesinin akabinde gelen bu “çığır açıcı mutabakatın, Ahmed El Şara rejiminin ülkenin büyük kısmını denetim altına” almasını sağlayacağını yazıyor.

Haberde ayrıyeten bu mutabakat ile Kürtlerin, Esad idaresinde sahip olamadığı “anayasal haklara” kavuşacağı ve iç savaş sırasında yerlerinden edilen Kürtlerin meskenlerine dönebileceği ve Suriye vatandaşı olabileceği söz ediliyor.

The Guardian gazetesi de Suriye’nin yeni lideri Ahmed el Şara’nın, ülkede ateşkes sağlanması için, Beşar Esad yönetimi altında kimlikleri tanınmayan ve lisanları yasaklanan Kürtlerle anlaştığını ve Kürtlerin uzun müddettir yoksun oldukları bu haklarının artık tanınacağını yazdı.

Gazete ayrıyeten mutabakat kapsamında -petrol alanları ve havaalanları da dahil olmak üzere- Suriye’nin kuzeydoğusundaki tüm kamu varlıklarının Suriye hükümetinin denetimi altına gireceğini belirtti.

Batı’nın kaygıları azaldı

Financial Times gazetesi Suriye’nin fiili lideri Colani (Ahmed el Şara) ile SDG lideri Mazlum Abdi arasında imzalanan mutabakatın “parçalanmış durumdaki Suriye üzerinde denetimini artırmak isteyen süreksiz hükümet açısından kayda paha bir ilerleme” olduğunu yazdı.

Haberde, Esad idaresinin devrilmesinin akabinde Suriye’de “en tesirli dış aktör” haline gelen Türkiye’nin, SDG’nin lağvedilmesi ve Suriyeli olmayan savaşçılarının ülkeyi terk etmesini talep ettiği, aksi halde askeri hücum tehdidinde bulunduğu hatırlatılıyor. Bu bağlamda, muahedenin işlerlik kazanması halinde, yeni çatışmaların önüne geçilebileceği ve Türkiye ile ABD ortasındaki tansiyonun azalabileceği tabir ediliyor. Gazete ayrıyeten IŞİD militanlarının bulunduğu hapishanelerin ve kampların denetiminin SDG’nin elinde olduğunu belirterek, Kürtlerin çatışmaya girmeyecek olmasının, Batı’nın IŞİD’in tekrar canlanabileceğine dair tasalarını yatıştırdığını vurguluyor.

Anlaşmanın duyurulması öne çekildi

BBC’nin hususla ilgili (internet sayfasında yer alan) haberinde, süreksiz hükümete bağlı güçlerin “Esad yanlılarıyla” ortasında çıkan çatışmalarda, ülkenin batısındaki kıyı şeridinde Alevi sivillerin kitlesel olarak öldürüldüğü ve bunun da Suriye’nin bölünmesine yönelik davetleri artırdığı söz ediliyor. BBC, ülkede istikrarın bu halde tehlikeye girdiği bir periyotta imzalanan mutabakatın, pek çok kişinin telaşlarını hafiflettiğini ve sokaklarda kutlamalar yapıldığını yazıyor.

BBC Radio4’un PM isimli haber-yorum programındaysa, Chatham House Orta Doğu ve Kuzey Afrika Programı’ndan araştırmacı Dr. Lina Khatib’in bahse bahis mutabakat ile ilgili görüşlerine yer verildi. Khatib SDG’nin, Suriye silahlı güçlerine entegre olmasının öngörüldüğü sözkonusu muahedeyi Kürtler açısından çok olumlu bulduğunu söyledi. Khatib Kürtlerin askeri ve politik olarak Suriye hükümetine dahil olmasının ülkedeki bütün azınlıklar için itimat tesis edici, somut bir adım olduğunu vurguladı. Kelam konusu muahedenin “öyle apar topar bir gecede” ortaya çıkmadığını söyleyen Khatib, mutabakatın duyurulmasının Batı kıyı bölgesindeki fecî katliamın akabinde geldiğine dikkat çekti ve şöyle dedi: “Meydana gelen vahim olayların, mutabakatın duyurulmasını öne çektiği kanaatindeyim. Lakin elbette milletlerarası arabulucuların da yer aldığı müzakereler bir müddettir devam ediyordu.”

Lina Khatib, Kürtlerin müzakere sürecinde -Suriye hükümetini destekleyen bölgedeki siyasal aktörler tarafından kabul görmeyeceği belirtilerek- federe bir idare sistemine dair taleplerinden vazgeçmeye ikna edildiğini söyledi. Khatib gelinen noktada Kürtlerin taviz vermesiyle, alanda birbirleriyle çatışan (örneğin Türkiye’nin desteklediği Suriye Ulusal Ordusu ile Kürtlerin öncülüğündeki SDG gibi) kümeler ortasında bundan birkaç sene evvel mümkün görülemeyecek bir uzlaşma sağlandığını belirtti.

Bukalemun Şara Suriye’yi nasıl aldı?

The Economist dergisinde Suriye’nin filli lideri Ahmed el Şara’nın birinci gençlik yıllarından bu yana hayatındaki dönüm noktalarının ve katıldığı örgütlerin anlatıldığı hayli uzun bir profil tahlili yayınlandı. Yazı Suriye’nin süreksiz hükümetiyle Kürtlerin öncülüğündeki SDG ortasında entegrasyon ve ateşkes konusunda bir mutabakata varıldığının duyurulmasından daha evvel, 5 Mart tarihinde yayınlanmıştı.

Yazıda Şara’nın gerçekte kim olduğunu anlamak için geçmişine bakıldığında, daha fazla soru işaretinin ortaya çıktığı belirtiliyor. Şara’nın muhatap olduğu herkesi onların tarafında olduğuna ikna edebildiği söz edilen yazıda Şara bu özelliğiyle bukalemuna benzetiliyor. Pek çok sefer isim ve kimlik değiştiren Şara’nın hem istihbarat örgütlerinin hem de cihatçı başkanların gözünü boyadığı belirtilen tahlilde 2021 yılında Şara ile Halid el Ahmed ortasındaki saklı bir görüşmeye dikkat çekiliyor. 2018 yılına kadar Beşar Esad’ın danışmanlığını yapan Halid Ahmed bir Alevi ve tıpkı vakitte Şara’nın (görüşmenin olduğu vakit kullandığı isimle Colani’nin) çocukluk arkadaşı. Profili kaleme alan Nicolas Pelham, Esad idaresinin önde gelen üyelerinden birisiyle Şara ortasındaki bu saklı arkadaşlığın, Şara’nın son derce pragmatik ya da son derece güvenilmez olduğunu ortaya koyan çelişkilerin değerli bir örneği sayılabileceğini belirtiyor.

Yazıda Şara’nın Usame bin Ladin hayranı olarak evvel selefiliği benimsediği, ABD’nin Irak’ı işgalinden sonraki devirde (2004 yılında) Irak’taki El Kaide’nin lideri Ebu Musab El Zerkavi’nin yardımcısı olduğu; daha sonra Suriye’de Nusra Cephesi kurulması için IŞİD lideri Ebubekir el Bağdadi ile irtibata geçtiği ve Suriye’de patlayan çok sayıda bombanın onun elinden çıktığı ayrıntılı olarak anlatılıyor. Devamında 2016 yılında El Cezire’ye gönderdiği bir görüntü ile Nusra Cephesi’nin artık El Kural’ın bir kesimi olmadığını duyuran Şara’nın birkaç ay sonra da örgütüne Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) isminin verileceğini ilan ettiği aktarılıyor.

İdlib’te geçirdiği devirde -ABD’nin arananlar listesinde başına 10 milyon dolar ödül konmuş olmasına karşın- Şara’nın Batılı güçlerle “çok verimli ilişkiler” içerisinde olduğunun belirtildiği yazıda ayrıyeten Şara’nın yabancı istihbarat örgütleriyle işbirliği yaptığını her fırsatta inkar ettiği belirtiliyor. Müellif bu bağlamda Esad’ın devrilmesinden sonra periyodun Türkiye istihbarat şefinin HTŞ ile irtibatta olduklarını kabul ettiğini hatırlatıyor.

Yazıda görüşlerine yer verilen Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü’nden Aaron Zelin, Şara için “Belirli bir ideolojiye sahip olduğunu sanmıyorum. Onun kıblesi güçtür. İdeolojisi olmadığı için hayatta kalmayı başardı.” diyor.

Yazı Esad’ın devrilmesinin akabinde Şara ile görüşmek üzere pek çok kere Şam’a giden Halid el Ahmed’in görüşleriyle son buluyor. Halid Ahmed, Şara’nın hala el Kural zihniyetini koruma ettiğini belirtiyor ve şöyle diyor: “Bir diktatörün elbirliğiyle devrilişini, Sünnilerin Alevilere karşı kazandığı bir zafere dönüştürmek istiyor. Sünnilerin üstün sayıldığı bir devlet arzuluyor.”

Eski MİT Başkanı Türkiye’nin geleceğini şekillendiriyor

Financial Times (FT) gazetesinde geçtiğimiz hafta Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile yapılan bir mülakat yayınlandı. Yazıda Fidan’ın birtakım bölümler tarafından Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın halefi olarak görüldüğü belirtiliyor. Gazete 2010-2023 yılları ortasında Ulusal İstihbarat Teşkilatı’nın (MİT) başında olan Fidan’ın “yalnızca Suriye’de değil, Orta Doğu genelinde de Türkiye’nin stratejisini belirleyen isimlerden biri” olduğuna işaret ediyor. FT Hakan Fidan’ın birebir vakitte NATO’nun en büyük ikinci ordusuna sahip olan “Türkiye’nin Batı ittifakı içindeki istikrarını de yöneten isim” olduğunu söylüyor.

FT, Fidan’ın HTŞ’nin Esad’ı deviren saldırısından evvelce haberdar olduklarını kabul etmemesine rağmen, bu atağın Türkiye’nin isteği olmadan gerçekleşemeyeceğine dair görüşlere işaret ediyor. Gazete ayrıca Fidan’ın MİT Başkanı olduğu 2017 senesinde Colani’ye (Ahmed el Şara) IŞİD ve El Kural dahil olmak üzere “köktenci tüm örgütlerle” ilgisini kesmesini tavsiye ettiğini belirtiyor.

Yazıda ayrıyeten Fidan’ın, NATO’nun dağılması durumunda Türkiye’nin yeni Avrupa güvenlik sistemine dahil olmak istediğini söylediği vurgulanıyor.

Fidan’ın kelam konusu mülakatından yaklaşık beş gün sonra Financial Times gazetesinde yer alan bir öbür haberde ise NATO’nun, Türkiye ile Avrupa Birliği’ne alakalarını güçlendirme daveti yaptığı belirtiliyor. Haberde NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’nin, Avrupa başkanlarına, güvenlik alanında iş birliğini güçlendirebilmek için, Türkiye ile olan uyuşmazlıkları bir kenara bırakmalarını söylediği aktarılıyor.