Füruzan’ın bilinmeyen öyküleri…

Geçtiğimiz yıl yitirdiğimiz, yazın hayatına ömrünün sonuna dek emek veren Füruzan’ın ‘Gece Yarısı Mavisi’ kitabını gören sevenleri bir anda heyecanlandı. Çünkü birçoğumuz onu ilk kitabı ‘Parasız Yatılı’daki hikayeleriyle biliyordu ki, bu kitabıyla Sait Faik Öykü Armağanı’nı da kazanan birinci bayan müellif olmuştu. Halbuki, bir öykücü ya da yazının rastgele tipine emek veren birinin birinci işi, yalnızca basılmış yapıtlarından mi ibarettir? Kelam konusu basılı iş milad üzere sayılabilir mi? İlla ödül mü kazanmalıdır? Olağan ki hayır.

Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan ‘Gece Yarısı Mavisi’ isimli bu kitap, ünlü öykücünün 1956-1962 yılları ortasında dönemin ‘Seçilmiş Hikayeler’, ‘Yenilik’, ‘Türk Dili’, ‘Pazar Postası’, ‘Yeditepe’ ve ‘Dost’ üzere belirli başlı edebiyat mecmualarında yer almış 16 hikayesinden oluşuyor. Bu çalışmayı yayına hazırlayanlar ise Olcay Akyıldız ve Bilge Ulusman… Kitabın kapağında değil ancak içinde ve art kapakta yazan isimleri değerli zira ‘Gece Yarısı Mavisi’ yalnızca bir kitap değil, birebir vakitte bir yanıyla da araştırma kitabı. Çünkü büyük bir emekle hazırlanmış, bugün internet ortamında bulunmayan mecmualar ve hikayeler, şahsen araştırmalarla elde edilmiş.

BİR DETAYLA BAŞLAYAN ARAŞTIRMA

Kitabı ortaklaşa hazırlayan Olcay Akyıldız ve Bilge Ulusman’ın birlikte yazdıkları giriş yazısı da benim üstte anlattıklarımı destekliyor. “Füruzan’ın ‘Parasız Yatılı’ öncesinde yazdığı bu hikayelerin izini sürmeye giriştiğimizde, bu kitapla bir ortaya gelen 16 hikayenin eksiksiz bir dökümü ne yazık ki bugüne dek yapılmamıştı. Araştırmalarımızın yol haritasını belirleyen, Füruzan’ın Dost mecmuasına gönderdiği kısa bir özgeçmiş oldu. Ocak 1962 tarihli ‘Geçmişlerden Biri’ hikayesine, Füruzan’ın bir fotoğrafı ve birinci hikayelerini gönderdiği mecmuaların isimleri da eşlik ediyordu. Böylelikle Füruzan bizi bu mecmuaların arşivlerini taramaya yönlendirdi. Hak ettiği karşılığı bulamamış bu literatürle ilgilenmeye başladığımızda Füruzan şimdi hayattaydı. Başlarken gayemiz okuyucu heyecanı ve araştırmacı merakıyla metinlere ulaşabilmekti. Lakin anlatısal oyunlarıyla, lisan ve içerik denemeleriyle çeşitlenen bu hikayelere erişip okudukça hem Füruzan külliyatının hem de Türkçe edebiyatta hikayenin serüveni içerisinde, bu metinlerin edebiyat kamusuyla paylaşılmasının elzem olduğuna kanaat getirdik ve bir kitap projesine evrildik.”

ÖYKÜLERİN HİKAYESİ DE İLGİNÇ

Yalnız ortada bir sorun vardır ki, Füruzan bu hikayelerini sahiplenmediğini pek çok farklı mecrada ve farklı hallerde lisana getirdiği için yayıncının da, araştırmacının da işi zormuş. Lakin bir yandan da bu hikayelerin daha evvel vaktin değerli mecmualarında yayınlanması nedeniyle etik bir sorunun olmaması bir açıdan işlerini kolaylaştırmış. Yeniden de gerekli yerlerden müsaadeler alınmış. Tam da kitap baskıya gideceği vakit zarfında Füruzan’ın hiçbir yerde yayınlanmamış iki hikayesi daha ortaya çıkmış; Bahriyeli Recep ve Tunuslu ki, bu hikayeler de kitaba yetişmiş.

Öykülerde periyodun lisanının motamot korunduğu, Füruzan’ın tüm metinlerinde yer alan geniş karatlı boşluklar, satırbaşları, üç noktalı soru işaretleri ve üç noktalı ünlemleri metne sağladığı tüm mana katmanlarıyla metne uyarlanmış. Hatta yayınlandıkları mecmuaların mizanpajlarında bu hikayelere eşlik eden Turhan Selçuk çizimleri de metne dahil edilmiş.

YAZDIKLARINDA HAKİKAT VAR

Füruzan, yazın hayatında makus yola düşmüş bayan ve kızların, çöken burjuva ailelerinin, yoksulluk ve yalnızlıkla boğuşan bayan ve çocukların, yeni ortamlarda bunalan ve yurt hasreti çeken göçmenlerin dramlarını kağıda geçirdi. Onun hikayelerinde bayanın yeri, bayanın hayatı öncelikliydi, tıpkı hayatı gibi… Feminist duruşu gerek yazınında gerekse özel hayatında öne çıktı. Bizlerin bildiği ‘Parasız Yatılı’ kitabının ismini değiştirmesini istediklerinde de duruşu aynıydı, adı değişirse kitabı bastırmayacağını söylüyordu. İki evliliğinde de soyadıyla öne çıkmadı. Mesleği boyunca hiç soyadı kullanmamasını bir röportajında şöyle açıklamıştı “Ben o yıllar çok ünlü bir soyadı taşıyordum. Çok ünlü, çok saygıdeğer iki adamın kendi akıllarıyla, emekleriyle ve yetenekleriyle ünlendirdiği saygıdeğer bir soyadıydı. Ben, o ünlenmiş soyadının bana sağlama ihtimali olan kolaylıklarına hiç yanaşmak istemedim. Ben, yazarlığımın sınanmasını o denli bir formda tek başıma yapıp bu büyük isimden yararlanmamalıydım.”

İNCE DÜŞÜNÜLMÜŞ CÜMLELER

Gelelim ‘Gece Yarısı Mavisi’ne… Füruzan’ın ‘gençlik hevesi’ diyerek bu kitaptaki hikayeleri sahiplenmediği biliniyor lakin hikayeler yazım lisanıyla, bahisleriyle hiç de makus ya da anlaşılmaz değil. Hayata öbür bir yerden bakışın, inceliğin ve kimi vakit içinden çıkılamayan şeylerin özeti gibi… Dikkatle yoğrulmuş, ince düşünülmüş cümleler var hikayelerde. Misal; son anda kitaba dahil olan ‘Bahriyeli Recep’ hikayesinde anne ve babasıyla yaşayan ve bu hayatından sıkılan, evlenmek ve yeni bir hayat kurmak isteyen bir bayanın gece çıkagelen Bahriyeli’yle ilgisini okuyoruz. Gerçekle düşün birbirine geçtiği hikayeler de var. Kitabın son kısmında ise Olcay Akyıldız ve Bilge Ulusman’ın Füruzan’ın edebiyattaki yeri, yaptıkları araştırmalar ve devri manalandıran yazıları yer alıyor. ‘Gece Yarısı Mavisi’, Füruzan’a ve onun yazdığı hikayelere bir hürmet duruşu gibi… Araştırmacıların şahsî merakıyla başlayan bu iş, okumaya değer!