Afife Jale: ‘Öncü, devrimci ve anarşist bir figür’

Ressam Taner Ceylan’ın bir mühlet evvel toplumsal medya hesabından Afife Jale tablosu yaptığına ait paylaşımı merak ve heyecanla karşılandı.

Tabloyu bitirir bitirmez paylaşan Ceylan, şu satırları yazdı: “Sonlarına gerçek hayli zorladı, hayata gelmek istemedi fakat sonunda anlaştık ve yeni vücuduna razı oldu. Bundan bu türlü macerasını artık Türkiye dışında devam ettirecek. Kolundaki dövme de büsbütün kontrolümün dışında yerini aldı; Hepiniz aynısınız.”

Önceki gün ünlü ressamın hem Breus Sanat Merkezi ile olan iş birliği hem de Afife Jale tablosuyla ilgili İstanbul Modern’de bir gece düzenlendi. Geceye Shalva Breus, koleksiyonerler ve bir küme sanatsever katıldı. Elhasıl Afife Jale tablosu birinci kere canlı kanlı görüldü. Biz de Taner Ceylan’a tablosunun hikayesini sorduk…

Afife Jale’ye duyduğunuz ilgi ve sevginin temeli neye dayanıyor?

Afife Jale, her vakit zihnimin bir köşesinde vardı. Gençliğimde Müjde Ar’ın oynadığı sinemadan, farklı anekdotlara kadar birçok kere karşıma çıktı. Lakin onunla ilgili beni derinden etkileyen birinci önemli müsabaka, Müzeyyen Senar’ın pop sanatkarlarıyla birlikte yaptığı albümün katalog metni oldu. Müzeyyen Senar, orada Afife Jale ile müsabakasını kendi ağzından anlatıyordu. Bu anlatıda beni en çok etkileyen ayrıntılardan biri, Selahattin Pınar’ın bestelediği bir şarkıyı kesinlikle Müzeyyen Senar’ın okuması gerektiğine inanarak onu konağa davet etmesi ve kapıyı Afife Jale’nin açmasıydı. Üstelik o an, Selahattin Pınar’ın Müzeyyen Hanım’dan söylemesini istediği müzik ‘Nereden Sevdim O Zalim Kadını’ idi. Bu sahne, Afife Jale’nin hayatındaki derin trajediyi ve tutkulu ruhunu hissetmemi sağladı.

AFİFE JALE’YLE İLGİLİ ŞAŞIRTAN ÇOK AYRINTI VAR

Afife Jale’nin hayatını incelerken hangi kaynakları okudunuz? En çok neye
şaşırdınız?

Birçok kaynak okudum ve hayatta kalan akrabalarıyla yapılan röportajları dinledim. Onunla ilgili şaşırtan pek çok ayrıntı var. En etkileyici olanlardan biri, ne kadar öncü, devrimci ve hatta anarşist bir figür olduğu. Afife Jale, hiçbir halde tutunamamış; tiyatro sahnesinde uğraş ederken, hayatın sert gerçekleri karşısında da büyük bedeller ödemiş. Bilhassa, uyuşturucularla denetimini kaybettiği bir periyotta Selahattin Pınar’a ‘Beni terk et, yoksa seni de peşimden sürükleyeceğim’ demesi beni derinden etkiledi. Ayrıyeten, vefat haberinin akabinde kısa bir müddet içinde Selahattin Pınar’ın da vefat etmesi, onların kıssalarına dair çarpıcı bir anekdot oluyor.

‘DÖNEMİNİN ÖTESİNDE BİR RUH’

Afife Jale’nin tablosunu yapma fikri, onun hudutlu sayıda fotoğrafının olmasından mı doğdu?

Hayır, temel motivasyonum bu değildi. Onun hayatında kendimden bir şeyler bulduğumu hissediyorum, tıpkı başka portrelerimde olduğu üzere. Birebir vakitte, Afife Jale’nin vakitsiz hislerle hareket eden, devrinin çok ötesinde bir ruh olduğunu vurgulamak istiyorum. Atatürk bile tiyatro ve sanat konusunda onun yolundan gittiğini söylemiş. O yıllarda, sanata
ve kanılarına adanmış birçok insan vardı. Benim maksadım, mümkün olduğunca onun hayatını ve duruşunu yansıtan bir portre yaratmak. Sonuçta bir belgesel yapmıyorum; onun ruhunu, sahnedeki varlığını ve içsel çabasını aktarmak istiyorum.

Tablonun sergileneceği müzeyle ilgili neler söylemek istersiniz?

Shalva Breus, önümüzdeki yıl Tiflis’te Breus Sanat Merkezi’ni açacak. Müzenin pozisyonu için Venedik, Berlin ve Tiflis ortasında bir karar süreci yaşandı. Sonunda, Avrupa, Orta Doğu ve Doğu’nun kesişim noktasında yeni bir sanat merkezi oluşturma fikriyle Tiflis seçildi. Şu anda sanat dünyasında bu bölge epey hareketli bir devirden geçiyor.