Bir devrimcinin ‘Kamulaştırma’ anıları

Son yıllarda yayımlanan biyografi ve otobiyografilerden anlaşılıyor ki 12 Eylül faşist darbesi öncesi her devrimci militanın hayatı, neredeyse bir romana husus olacak hikayeye sahiptir. 60’lı yıllarda çocuk olan, o on yıldaki toplumsal olayların rüzgarıyla büyüyen bu neslin tanıklıkları, örgütlenme biçimleri, kısa müddette aksiyonların içinde pozisyon almaları ve ihtilal oldu/olacak derken kendilerini cezaevlerinde/kışlalarda tutsak olarak bulmaları, azaptan geçmeleri, onlarca yıl içeride yatmaları ve bazılarının idam edilmesi bir gençliğin yazgı çizgisini oluşturur. İhsan Zafer de o yıllarda sokaklarda, meydanlarda ve bankalarda kendini yok yazdırmayan bir devrimci militandır. Evet, bankalarda! Banka konusuna geçmeden evvel, İhsan Zafer’in ömrüne kısaca bir göz atmak gerekiyor.

İhsan Zafer, 60’lı yıllarda İnegöl’de büyüyen bir çocuktur. Yaşıtlarına göre biraz haylaz olduğunu söz eden Zafer, ite kaka okulunu bitirir. O denli ki öfkeden gözü karardığında öğretmenine bile saldırabilecek bir potansiyele sahiptir. Gençliğe adım atmaya başladığı periyotlarda rüzgârı İnegöl’e kadar gelen 60’lı yılların devrimci ayaklanmasından etkilenir. Yolunu sosyalist gayretten yana seçer. 74’ affıyla birlikte özgürlüğüne kavuşan ve farklı siyasetler izleyen devrimci liderlerle bağlantı kurar ve ardından Kurtuluş hareketine katılmaya karar verir. Silahlara olan tutkusu, onun bahtını tayin edecektir.

Abaza olduğu için silahlarla birlikte büyüyen Zafer, Kurtuluş’ta, önderliğini M. Kemal Kaçaroğlu’nun yaptığı özel bir ünitede etkin olarak vazife alır. Misyonun niteliği, örgüt için banka soymaktır. İhsan Zafer, 12 Eylül faşist darbesine uzanan o kaotik yıllarda neredeyse ona yakın bankanın soyulmasında şahsen yer alır. Geçmiş yıllarda Ermeni Devrimci Paramaz ve Saklı Tarihin İzinde kitaplarını kaleme alan Kadir Akın’ın derlediği, İrtibat Yayınları’ndan çıkan “Lütfen Ellerinizi Kaldırır mısınız? / Bir Devrimcinin ‘Kamulaştırma’ Anıları” isimli İhsan Zafer imzalı kitap, bahse mevzu olan anıları Zafer’in yaşamöyküsünü odağa alarak anlatıyor.

Bu ünite öylesine tuhaf bir oluşumdur ki, “haydut” olgusunun biraz dışında var olurlar. Öncelikle ziyadesiyle şık bir irtibat biçimi izlerler. O denli ki neredeyse kitaba da ismini verecek kadar kibar bir üslup takınırlar: Lütfen Ellerinizi Kaldırır mısınız? Banka görevlilerini incitmemeye ihtimam gösterirler. Gebelere ve yaşlılara bilahare şık davranıp korkmamaları için çaba sarf ederler. Gerilimli bir vazifesi üzerlerine alsalar da panik yapmamaya itina gösterirler. Aksiyonlarında bir tek kişi bile yaralanmaz. Buna rağmen darbe sonrası idamla yargılanırlar. Savcı iddianamesini süslü cümlelerle yaptıktan sonra “Varlıkları da bir, yoklukları da…” diyerek tarih sahnesinden silinmelerini salık verir. Ardından de idam cezasına çarptırılırlar. Uzun bir müddet hücrelerde idam gecesinin gelmesini bekleseler de Yargıtay cezayı müebbede çevirince hayatları bir anda bilakis döner. Cezaevinde rakı ve şarap üreterek yılların geçmesini beklemeye başlarlar. Tam da her şey bitti, diye düşündüklerinde bu kere bankalar, çaldıkları paranın iade edilmesini talep eder.

Zafer’in doğumundan cezaevinden çıktığı yıllara kadar uzanan bu yaşamöyküsünü, müellifin otobiyografisinin dışında iki başka konsept üzerinden de kıymetlendirmek mümkündür. Birincisi, Türkiye’nin toplumsal tarihi… Muharrir, kendini yaratan şartları, var olma ve şekillenme biçimini öylesine kapsamlı ve toplumsal bir izlekten hareketle anlatır ki, minör bir Türkiye tarihi okuduğunuz izlenimine kapılabilirsiniz. İkincisi ise Kurtuluş hareketi tarihi… Kurtuluş’un başkan takımıyla kurulan alakalar, izledikleri siyaset biçimi, bu siyaset biçimi içinde İhsan Zafer ve arkadaşlarının vazifesi ve pozisyonu, cezaevlerinde süren alakalar bir devrimci siyasetin koşullanışını ele alırken, birebir vakitte kitaba ruhunu katan bir kıymet olarak öne çıkıyor.

Kitabın otobiyografik istikametine değinildiğinde, bilhassa kişisel açıdan kayda bedel başlıklar öne çıkıyor. Genelde otobiyografilerde, müellif kendi hayatını aktarırken, birçok vakit faziletli istikametleri üzerinden bir mana yaratmaya çalışır. Zafer’in kitabında ise zıddı mümkün… Zafer, zaaflarını da lisana getirmekten sakınmıyor. Aşklarını, aşklarının yarattığı hayal kırıklığını erilliği üzerinden masaya yatırıyor. Öteki yandan örgütü için böylesine değerli bir misyonu üstlendikleri yıllarda hiçbir vakit karar kademesinde olmamalarını eleştiriyor. Zafer’in çalışmasının bir öbür öne çıkan özelliği, darbe sonrası cezaevlerinde bir ortaya gelen devrimci siyasetler ortasındaki dayanışma ve özveri kültürünün öne çıkarılması… Darbe öncesi birbirlerine olan “düşmanlıklarını” unutan ve neredeyse birebir örgüttenmişçesine sıcak ilgiler kuran devrimci tutsakların ortasındaki güçlü bağ, iktidar organlarına karşı ortak hareket etme gayretini her daim canlı tutuyor.

Bahse bahis olan periyodun, Kurtuluş hareketinin tarihine ilgi duyanların ve otobiyografi severlerin ilgisini çekebilecek bir çalışma “Lütfen Ellerinizi Kaldırır mısınız?”…